ဘိလပ္သြား DVB သတင္းသမားမ်ား
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္က ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ ဒီလုိအျငင္းပြားလုိ႔ေကာင္းတုန္း ၂၀၀၂ ခုနွစ္ ေမလလယ္ေလာက္မွာ ၿဗိတိန္နုိင္ငံ ေ၀လျပည္နယ္ ကားဒစ္တကၠသိုလ္မွာ ဖြင့္လွစ္တဲ့ (Broadcast Journalism) အသံလႊင့္ သတင္းပညာ သင္တန္းတက္ဖုိ႔ က်ေနာ္နဲ႔မခင္နွင္းထက္တုိ႔ ခရီးထြက္လာပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ထိ ျမန္မာ စာအုပ္အတု ကိုင္ေနရဆဲျဖစ္ေပမယ့္ ဥေရာပေလဆိပ္ေတြမွာေတာ့ ထုိင္ေလဆိပ္မွာလုိ စစ္တာ၊ ရစ္ တာ သိပ္မရွိပါ။ လန္ဒန္ေလဆိပ္ေရာက္ေတာ့ ငယ္ငယ္တုန္းက ေက်ာင္းမွာသင္ဖူးတဲ့ ''ဘိလပ္ျပန္ ေမာင္ေသာင္းေဘ'' ကုိ သြားသတိရမိပါတယ္။ ''ေရခ်မ္းခ်မ္း တခြက္ေလာက္ေပးပါ'' လုိ႔ ကုိယ့္ဘာသာ ေျပာရင္း ျပံဳးမိပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘိလပ္ေရက ေနာ္ေ၀းေရေလာက္ ဘယ္ေအးပါ့မလဲ။
(က်ေနာ္တုိ႔ငယ္စဥ္ကေန အခုခ်ိန္ထိ အသုံးမ်ားေနဆဲ ေနရွယ္နယ္ေရဒီယုိ)
ေလယာဥ္ကြင္းကေန ကားဒစ္ၿမိဳ႕ဆီ တုိက္ရုိက္မသြားေသးဘဲ DVB အယ္ဒီတာေဟာင္း (အဲဒီအခ်ိန္ထိ အပတ္စဥ္က႑တခုျဖစ္တဲ့ စာအုပ္စဥ္အစီစဥ္ကုိ DVB အတြက္ ပုံမွန္ပို႔ေနဆဲလုိ႔ထင္ပါတယ္) ေဒါက္ တာေအာင္ခင္ရဲ့ အိမ္ဆီသြားပါတယ္။ သူ႔အိမ္က နွစ္ထပ္အိမ္ျဖစ္ျပီး အိမ္ေနာက္ေဖးမွာ စုိက္ခင္းေသး ေသးေလးလည္း ရွိပါတယ္။ သူဟာ စာအလြန္ဖတ္၊ အလုပ္အေတာ္လုပ္သူျဖစ္ေပမယ့္ အားကစားကုိ လည္း မပ်က္မကြက္လုပ္ပုံရပါတယ္။ ေရခ်ဳိးခန္းေဘးက အခန္းတခုမွာ အေျပး သုိ႔မဟုတ္ လမ္း ေလွ်ာက္ေလ့က်င့္တဲ့စက္ (Running Machine) ကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ အားကစားသမားျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ က် ေနာ္လည္း ဒီစက္ကုိျမင္မွ ကုိယ္လည္း အားကစားျပန္လုပ္ဦးမွလုိ႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။
ညေနပုိင္းမွာေတာ့ စကား၀ုိင္းဖြဲ႔ရင္း DVB မွာ သူ တာ၀န္ ထမ္းစဥ္က အေတြ႔အၾကံဳေတြ၊ လက္ရွိ DVB ရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ သတင္းထုတ္လုပ္မႈနဲ႔ အနာဂတ္အလားလာေတြအေပၚ သူ႔့အျမင္ကို ေဒါက္တာ ေအာင္ ခင္က အေတာ္ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာခဲ့ပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ကေတာ့ DVB ရဲ့ လက္ရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေနမႈ ပုံစံကို သူ အားမရဘူးလုိ႔ က်ေနာ္နားလည္မိပါတယ္။
ေနာက္တေန႔မနက္လား၊ ဒါမွမဟုတ္ ကားဒစ္ကေန ျပန္လာလည္ခ်ိန္မွာလားမသိပါ။ BBC အသံလႊင့္ ဌာနဆီ က်ေနာ္တို႔ေရာက္သြားပါတယ္။ လန္ဒန္ကိုေရာက္စဥ္ မျဖစ္မေနသြားမယ့္အထဲမွာ ၈ ေလးလုံး ကာလတုန္းက အရမ္းနာမည္ႀကီးခဲ့တဲ့၊ ငယ္စဥ္ကတည္းကေန အခုခ်ိန္ထိ ေန႔စဥ္နီးပါး မပ်က္မကြက္ နားေထာင္ခဲ့တဲ့ BBC ျမန္မာပုိင္းအစီစဥ္ရံုးက ထိပ္ဆုံးမွာပါ ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေဒၚတင္ထားေဆြက ဌာနမွဴးျဖစ္ေနၿပီလုိ႔ ထင္ပါတယ္။ သူအပါ၀င္ ထုိင္းမွာ တာ၀န္ထမ္းစဥ္က သိခဲ့သူေတြကေတာ့ ကုိ ေက်ာ္ဇံသာ၊ ကိုမင္းထက္နဲ႔ ကိုကိုေအာင္တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။
ေနမ၀င္အင္ပါယာကုိ ထူေထာင္ခဲ့သူ ၿဗိတိသွ်ေတြရဲ့ သတင္းဌာနႀကီးဆုိေတာ့ DVB နဲ႔ ဘယ္လုိမွ နႈိင္း ယွဥ္လုိ႔မရ။ BBC တံဆိပ္ကပ္ထားတဲ့ Bush House အေဆာက္ဦၾကီးက ခန္႔ျငားလွပါတယ္။ အထပ္ ေပါင္းမ်ားစြာ၊ အခန္းေပါင္းမ်ားစြာရွိတဲ့ ဒီရံုးခန္းႀကီးကေန နုိင္ငံတကာဆီ ၂၄ နာရီအသံလႊင့္ေနၿပီး ျမန္မာဌာနဆုိတာ အဲဒီဌာနမ်ားစြာထဲက တခုမွ်သာ။ ဒါေပမယ့္ တခုခ်င္းနႈိင္းယွဥ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ DVB ရံုးခန္းက ျမန္မာဌာနရံုးခန္းထက္ေတာ့ ပိုက်ယ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔မွာက ရံုးခန္းနဲ႔ စတူဒီယုိက နီးနီးေလး။ အသံလႊင့္ခါနီးမွ စတူဒီယုိထဲ၀င္သြားရံုပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာက နုိင္ငံတကာ သတင္းဌာနၾကီး ဆုိေတာ့ ရံုးခန္းေတြက စတူဒီယုိေတြနဲ႔သီးျခားစီ၊ ဟုိအေ၀းၾကီး တထပ္စီမွာ။
ျပီးေတာ့ အင္ဂ်င္နီယာ (စက္ဆရာ) က အေနာက္တုိင္းသားဆုိေတာ့ ျမန္မာလုိတင္ထားတဲ့ အသံေတြ ကို နားမလည္။ ၁-၂- ၃- ၄ စီထားတဲ့အတုိင္း အသံဖြိဳင္ေတြကုိ တန္းစီဖြင့္မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ DVB မွာလုိ ခလုတ္မွားနွိပ္မိရင္ ေအာ္ေျပာျပီးခ်က္ခ်င္း ျပန္ျပင္ဖုိ႔မလြယ္ပါ။ ဒီေတာ့ တာ၀န္က် အယ္ဒီတာက အျပင္မွာ အခ်ိန္ျပည့္ေစာင့္ေပးေနရပါတယ္။ စတူဒီယုိထဲမွာလည္း သတင္းဖတ္သူက ၄ ဦးေတာင္ရွိမလားပဲ။ က်ေနာ္တို႔ DVB မွာက အဲဒီအခ်ိန္ထိ အသံလႊင့္၀န္ထမ္းအားလုံးေပါင္းမွ ၅ ဦး ထက္မပုိပါ။ အဲဒီ ၅ ဦးက ညပုိင္းေရာ၊ မနက္ပုိင္းကုိပါ တာ၀န္ယူထုတ္လုပ္ေပးေနရတယ္ဆုိေတာ့ BBC ကလူေတြ အံ့ၾသေနၾကေလရဲ့။
ေ၀လျပည္ေရာက္ နုိင္ငံတကာ သတင္းေထာက္မ်ား
လန္ဒန္မွာ ၃ ရက္ေလာက္ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္ ေ၀လျပည္နယ္ၿမိဳ့ေတာ္ ကားဒစ္ၿမိဳ့ဆီ က်ေနာ္တို႔ေရာက္ လာပါတယ္။ ကားဒစ္တကၠသုိလ္မွာ တက္တယ္ဆုိေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ ေႏြရာသီတကၠသိုလ္ပိတ္ ထားခ်ိန္မွာ ရက္တုိအထူးသင္တန္းတက္ရတဲ့သေဘာပါ။ တကၠသိုလ္နဲ႔ ေက်ာင္းသားအေဆာင္ေတြက တမုိင္ေလာက္ေ၀းျပီး မိနစ္ ၃၀ မက လမ္းေလွ်ာက္သြားရပါတယ္။
(၂၀၀၂ ခနွစ္ကေတြ႔ရတဲ့ DVB သတင္းေထာက္မ်ားအပါ၀င္ အသံလႊင့္သတင္းပညာ သင္တန္းသားမ်ား)
ေမာ္လၿမိဳင္တကၠသိုလ္က အေဆာင္ေတြေလာက္မွာသာေနခဲ့ဖူးသူတဦးအတြက္ေတာ့ ဒီေက်ာင္းက အေဆာင္က အေတာ္သားနားေနပါတယ္။ ၄ ထပ္တုိက္အေဆာင္မွာ တေယာက္အိပ္ခန္း ၄ ခန္းစီပါတဲ့ အခန္း ၄ ခန္းနဲ႔ မီးဖုိေခ်ာင္တခုကို အခန္းႀကီးတခုစီအျဖစ္ ကန္႔ေပးထားပါတယ္။ တေယာက္အိပ္ခန္းထဲ မွာေတာ့ ကုတင္တလုံး၊ စာၾကည့္စားပဲြတလုံးနဲ႔ ေရခ်ဳိးခန္းနဲ႔ အိမ္သာပါ ပါတဲ့အတြက္ ဟုိတယ္အခန္း လုိျဖစ္ေနပါတယ္။ ျမန္မာနုိင္ငံက တကၠသိုလ္ေတြမွာလည္း အခုေနာက္ပုိင္း ဒီလုိအခန္းေတြရွိေနၿပီလား ေတာ့မေျပာတတ္ပါ။
၃ လတာ အထူးသင္တန္းကိုတက္ဖို႔ ေရာက္လာသူေတြထဲမွာေတာ့ ဥေရာပ၊ အေမရိကားနဲ႔ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ရွိၿပီးသားနုိင္ငံေတြက သတင္းေထာက္ေတြမပါပါ။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ မရွိေသးတဲ့ အာ ဖရိက၊ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းနဲ႔ အာရွကလူေတြခ်ည္းျဖစ္ပါတယ္။ Broadcast Journalism အသံလႊင့္ မီဒီယာနဲ႔ Print Journalism ပုံနွိပ္မီဒီယာ လုိ႔ ၂ ပုိင္းခြဲထားၿပီး အဲဒီကာလက Online Media က်ယ္ က်ယ္ျပန္႔ ျပန္႔မရွိေသးပါ။
က်ေနာ္တုိ႔တက္ရတဲ့ Broadcast Journalism ထဲက ေရဒီယုိသင္တန္းသားေတြကုိ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ျမန္မာ ၂ ဦး၊ တိဘက္တဦး၊ ဆုိက္ပရပ္တဦး၊ မာလာ၀ီ ၂ ဦး၊ ဆီနီေဂါတဦး၊ ဆီလာလီယြန္းတဦးနဲ႔ ယူဂန္ဒါကတဦး အပါ၀င္ ၉ ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ရုပ္-သံဘက္မွာေတာ့ အိႏိၵယကလူေတြအေတာ္မ်ားပါ တယ္။ သင္တန္းသား ၁၁ ဦးမွာ အိႏၵိယက ၈ ဦးပါ၀င္ပါတယ္။ က်န္ ၃ ဦးထဲမွာေတာ့ ဖိလစ္ပုိင္တဦး၊ ေဂ်ာ္ဒန္ တဦးနဲ႔ က်ဳးဘားတဦးပါ၀င္ပါတယ္။ Print Journalism ဘက္မွာေတာ့ ၈ ဦးသာရွိၿပီး မေလး ရွား၊ ပါပူး ၀ါးနယူးဂီနီ၊ ဘာရိန္း၊ ဆုိက္ပရပ္၊ ဘုိင္ရာရု၊ ဇင္ဘာေဘြ၊ မာလာ၀ီနဲ႔ ယူဂန္ဒါမွ တဦးစီပါ ၀င္ ပါတယ္။
ဒီသင္တန္းဆီ ေရာက္လာသူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သက္ဆုိင္ရာ နုိင္ငံအသီးသီးရွိ British Council မွာ ၀င္ခြင့္စာေမးပဲြေအာင္ၿပီးမွ စေကာလားရွစ္ပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ ေရာက္သူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပအေျခစုိက္ က် ေနာ္တုိ႔ DVB ကုိ အထူးႁခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ နွစ္စဥ္ တဦးကေန နွစ္ဦးအထိ ၀င္ခြင့္ေပးထားပါတယ္။ က် ေနာ္မွတ္မိသေလာက္ဆုိရင္ ျမန္မာနုိင္ငံတြင္းမွ ဆရာေက်ာ္ရင္ျမင့္၊ ဆရာ၀ီလွ်ံ၊ ဆရာေမာင္သစ္ဆင္း တုိ႔လည္း က်ေနာ္တုိ႔မတက္ခင္ကတည္းက ဒီသင္တန္းကုိ တက္ဖူးၾကပါတယ္။
သင္တန္းတက္ေတာ့ ဘာေတြထူးလာသလဲ
Thomson Foundation ကဦးစီးက်င္းပတဲ့ ဒီသင္တန္းမွာ အဓိကတာ၀န္ယူသင္ၾကားသူေတြကေတာ့ BBC က သင္တန္းဆရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ Broadcast Journalism (ေရဒီယုိနဲ႔ ရုပ္-သံ) က တခန္း၊ Print Journalism (သတင္းစာ) က တခန္းအျဖစ္ သီးျခားခဲြသင္ပါတယ္။ ေယဘုူယ်ေျပာမယ္ဆုိရင္ ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ DVB မွာ ေန႔စဥ္လုပ္ေနတာနဲ႔ ဒီမွာသင္တာ ဘာမွသိပ္မကြာပါ။ ဒါေပမယ့္ သတင္း က်င့္၀တ္ပုိင္းဆုိင္ရာကိစၥေတြ၊ အသံအရည္ေသြးကိစၥေတြ၊ စတုိရီရွာေဖြဖန္တီးမႈစြမ္းရည္ေတြအတြက္ ေတာ့ စဥ္းစားစရာေတြ အမ်ားႀကီးရလာတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
အမွန္တုိင္း၀န္ခံရရင္ တကၠသိုလ္ေနာက္ဆုံးနွစ္ ျမန္မာစာေက်ာင္းသားဘ၀ကေန ၁၉၈၈ မွာ ေတာခုိ လာခဲ့တဲ့က်ေနာ္ဟာ အဲဒီေနာက္ပုိင္း ဘာေက်ာင္းမွဆက္မတက္ျဖစ္ပါ။ မတက္ဆုိ ေတာထဲမွာလည္း တက္စရာ ဘာေက်ာင္းမွမရွိပါ။ ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္စာသင္တန္းအပါ၀င္ ရက္တုိသင္တန္း အနည္းအ က်ဥ္းေတာ့ တက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိသတင္းပညာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ သင္တန္းဆုိလုိ႔ IMMF (Indochina Media Memorial Foundation) ကပုိ႔ခ်တဲ့ သတင္း ၂ ပတ္ၾကာ သင္တန္းတခုသာ ၁၉၉၈ တုန္းက ထုိင္း နုိင္ငံမွာ တက္ဖူးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုသင္တန္းဟာ က်ေနာ္ရဲ့သတင္းသမားဘ၀အတြက္ အေတာ္ အေရးပါတယ္လို႔ ဆုိနုိင္ပါတယ္။
သင္တန္းသားေတြ အားလုံးဆုံတဲ့ ပထမ ဆုံးေန႔ မိတ္ဆက္ပဲြမွာ သတင္းပညာကုိ စသင္ေပးလုိက္ပုံ ေလးက ပညာသားပါလွပါတယ္။ သင္္တန္းသား ၂ ဦးစီကုိ အခ်င္းခ်င္းမိတ္ဆက္ခုိင္းျပီး တဦးအ ေၾကာင္းတဦးက ျပန္ရွင္းျပရတဲ့ Presentation, Reporting လုပ္ရတဲ့သင္ခန္းစာပါ။ အေတြ႔အၾကံဳ မရွိတဲ့က်ေနာ္က သင္ခန္းစာလုပ္ခုိင္းမွန္းေတာင္ မသိလုိက္ပါဘူး။ က်ေနာ္နဲ႔စကားေျပာရတဲ့ ပုဂၢဳိလ္က နယူးေဒလီအေျခစိုက္ ဂ်ာမန္တီဗီြအတြက္ တာ၀န္ထမ္းေနသူ။ သူေမးတာကို ေျဖေနရင္းနဲ႔ ကုိယ္ျပန္ ေမးဖုိ႔ေတာင္ အခ်ိန္သိပ္မရလုိက္ပါ။
အားလုံးျပီးလုိ႔ Reporting ျပန္လုပ္ေတာ့ သူက ကုိယ့္အေၾကာင္းေျပာသြားလုိက္တာ ၃ မိနစ္စာ ကြက္ တိ ရြန္းရြန္းေ၀လုိ႔၊ ၈ ေလးလုံးအေရးေတာ္ပုံကေန ေတာခုိေက်ာင္းသားဘ၀၊ ေတာထဲက ငွက္ဖ်ားနဲ႔ ဒဏ္ရာရရဲေဘာ္မ်ားအခက္ခဲ၊ AK 47 ကတဖက္၊ မုိက္ကရုိဖုန္းက တဖက္ကုိင္ခဲ့ရတဲ့အေျခေန၊ မုိင္ ၅၀၀၀ ေက်ာ္အေ၀းကေန အသံလႊင့္ေနရတဲ့ဘ၀ စုံလုိ႔ပါပဲ။ က်ေနာ့္အလွည့္က်ေတာ့ ဘာမွတင္ျပ စရာမရွိ။ သူ႔အမည္၊ သူ႔မိသားစုနဲ႔ သူ႔တာ၀န္ေလာက္ကုိသာေျပာနုိင္ျပီး အခ်ိန္က တမိနစ္ေတာင္ မၾကာ လုိက္ပါ။ ဆုိလုိတာကေတာ့ Interview လုပ္နည္းနဲ႔ Reporting လုပ္နည္းကုိ မသိမသာသင္ ေပးလုိက္ တာပါပဲ။
ေနာက္တခု က်ေနာ္ရဲ့အားနည္းခ်က္က နုိင္ငံတကာသုံး အဂၤလိပ္စကားကို ရာႏႈန္းျပည့္နားမလည္ျခင္း ပါ။ ဘန္ေကာက္ထုတ္ Nation သတင္းစာနဲ႔ ဧရာ၀တီ အဂၤလိပ္ပုိင္းအပါ၀င္ သတင္းစာတခ်ဳိ႔မွာ အဂၤ လိပ္ဘာသာနဲ႔ ေဆာင္းပါးေရးေနတဲ့ က်ေနာ္ဟာ ကုိယ္ဘာသာ ဒီေလာက္ညံံ့လိမ့္မယ္လို႔ ထင္မထားခဲ့ ပါ။ စာအုပ္ႀကီးစာအုပ္ငယ္လွန္ၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ေဆာင္းပါးထုိင္ေရးတာနဲ႔ ဒီလုိ လူခ်င္းေတြ႔၊ အျမန္ေျပာ၊ အျမန္နည္းလည္ဖုိ႔ကိစၥ သဘာ၀ခ်င္းမတူတာ။ သတင္းစာသုံးနုိင္ငံေရးစကားလုံးၾကီးၾကီးတြကိုသာ သိျပီး ေနစဥ္ သုံး ေ၀ါဟာရေတြကို မသိတာဟာလည္း အားနည္းခ်က္တခုပါပဲ။
ပထမ ပုိင္းမွာေတာ့ အိႏၵိယဘက္ကလာတဲ့လူေတြ ေျပာတဲ့ အဂၤလိပ္အသံဟာ မပီဘူးဆုိၿပီးေတာင္ က်ေနာ္က ေနာက္လုိက္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ေျပာတာကုိ ဆရာေတြက ေကာင္းေကာင္းနား လည္ေနပါတယ္။ ဆုိလုိတာကေတာ့ နုိင္ငံတကာသင္တန္းတက္မယ္ဆုိရင္ ဆရာေတြေျပာသမွ်ကုိ နား လည္နုိင္တဲ့ အဂၤလိပ္စာအဆင့္အတန္းရွိေအာင္ ႀကိဳျပင္ထားဖုိ႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ စံခ်ိန္၀င္ေအာင္ သတင္းဖတ္ျခင္းသင္ခန္းစာပါ။ က်ေနာ္တုိ႔ DVB မွာဆုိရင္ေတာ့ ေဇာ္ဂ်ီ ေဖာင့္ကုိ ၁၁ ဆုိက္နဲ႔ရုိက္ထားတဲ့ A4 တမ်က္နွာကုိ ၂ မိနစ္ခြဲနဲ႔၀င္ ေအာင္ ဖတ္နုိင္ရင္ Standard ဆုိတာမ်ိဳးေပါ့။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ ေရးထားတဲ့သတင္းကုိ ျမန္မာစာသတင္းဖတ္သလုိမ်ဳိး ဘယ္လုိမွ ျမန္ျမန္နဲ႔မွန္မွန္ Standard ၀င္ေအာင္ မဖတ္နုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ အေတာ္စိတ္ပ်က္ခဲ့ရပါတယ္။
၃ လတာ သင္တန္းၿပီးခါနီးေတာ့ နုိင္ငံတ၀ွမ္းရွိ BBC ေရဒီယုိေတြဆီ လုပ္ငန္းခြင္ေလ့လာေရးဆင္းရပါတယ္။ က်ေနာ္တာ၀န္က်တဲ့ၿမိဳ့က အဂၤလန္အေရွ့ပုိင္းရွိ Suffolk ၿမိဳ့။ BBC ဆုိတာ Short Wave (လႈိင္းတုိ) ေရဒီယုိနဲ႔ နုိင္ငံတကာဆီလႊင့္ေနတာခ်ည္းမဟုတ္။ သူ႔ျပည္တြင္းမွာလည္း BBC FM ေရဒီယုိနဲ႔ TV က ထင္ရွားလွပါတယ္။ မုိင္ေပါင္းေသာင္းခ်ီ အေ၀းကေနလႊင့္ေနရတဲ့ လႈိင္းတုိေရဒီယုိက ေစ်းႀကီးလြန္းေပ မယ့္ FM ကေတာ့ စရိတ္သိပ္မရွိလွဘူးလုိ႔သိရပါတယ္။ ျပီးေတာ့ Local (ေဒသတြင္း) မွာ လႊင့္တာဆုိ ေတာ့ ဖမ္းရတာ အသံၾကည္လင္တဲ့အျပင္ ပရိသတ္ရဲ့ တုံ႔ျပန္မႈကိုလည္း ခ်က္ခ်င္းရနုိင္ပါတယ္။
သတင္းတပတ္ၾကာ အဲဒီေရဒီယုိမွာ ေလ့လာမႈအတြင္း က်ေနာ္မွတ္မွတ္ရရ ျဖစ္ေနတာကေတာ့ အ ထက္ တန္းစာေမးပဲြေအာင္စာရင္း ထြက္တဲ့ေန႔မွာ အထက ေက်ာင္းတခုဆီသြားျပီး Live သတင္းပုိ႔ တဲ့အစီစဥ္ပါပဲ။ အမွန္တုိင္း၀န္ခံရရင္ DVB ေရဒီယုိမွာ တာ၀န္ထမ္းေနတာ ၁၀ နွစ္နီးပါးရွိေနျပီျဖစ္ ေပမယ့္ ေရဒီယုိကား ဆုိတာကုိ တခါမွမျမင္ဖူးပါ။ ရန္ကုန္က ျမန္မာ့အသံမွာေတာ့ ဒီကားမ်ဳိးရွိလားမသိ ပါဘူး။ ေရာက္တဲ့ေနရာကေန Live လႊင့္နုိင္ဖုိ႔ အသံလႊင့္ရံုပါတဲ့ကားလုိ႔ အလြယ္ေျပာရမယ္ထင္ပါတယ္။ ကားေခါင္မုိးေပၚမွာ အဆင့္ဆင့္ျမႇင့္တင္နုိင္တဲ့ တာ၀ါတုိင္ပါရွိၿပီး ကားထဲမွာေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ အသံ ပုိ႔နုိင္တဲ့စက္ ေတြဆင္ထားတယ္ဆုိပါေတာ့။
ဒီလုိေျပာလုိက္လုိ႔ ကားဆရာ၊ စက္ဆရာ၊ သတင္းေထာက္နဲ႔ အသံပုိင္းအင္ဂ်င္နီယာေတြ အမ်ားႀကီး လာတယ္လို႔မထင္လုိက္ပါနဲ႔။ သတင္းေထာက္တဦးတည္းက အဲဒီကားကိုေမာင္းလာတာပါ။ ေအာင္စာ ရင္းဖြင့္ခ်ိန္မွာ ေက်ာင္းသားနဲ႔ ေက်ာင္းသားမိဘေတြရဲ့ခံစားခ်က္ေတြကို တုိက္ရုိက္ေပးပုိ႔တဲ့ အဲဒီေန႔က ျမင္ကြင္းကို အခုထိျမင္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီကာလက ျမန္မာနုိင္ငံမွာ FM ေရဒီယုိေတြမရွိေသးေပမယ့္ အခုေတာ့ FM အေတာ္မ်ားေနၿပီလုိ႔ သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုတင္ျပေနတဲ့ BBC FM လုိမ်ဳိး တနာရီ တခါ ထူးျခားသတင္းေတြကို အခ်ိန္နဲ႔ တေျပးညီလႊင့္နုိင္မႈရွိမရွိ၊ သတင္းျဖစ္တဲ့ေနရာကေန တုိက္ရုိက္အသံလႊင့္နုိင္တဲ့ ေရဒီယုိကားရွိ မရွိေတာ့ က်ေနာ္မသိပါ။
ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ အခု ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြအလြန္မွာ ျမန္မာ့ နုိင္ငံေရး တုိးတက္ေျပာင္းလဲလာၿပီး အထူးသျဖင့္ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အေတာ္တုိးတက္လာ တယ္လို႔ ေလ့လာသူေတြက ေျပာၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္သတိထားမိသေလာက္ကေတာ့ Print Journalism လုိ႔ေခၚတဲ့ စာ-နယ္-ဇင္း ဘက္မွာသာ လြတ္လပ္စြာ ေရးခြင့္ရလာတာျဖစ္ျပီး Broadcast Journalism လုိ႔ေခၚတဲ့ အသံလႊင့္မီဒီယာ ေရဒီယုိနဲ႔ TV ဘက္မွာေတာ့ အားလုံးကုိ အစုိးရက ထိန္းခ်ဳပ္ ထားဆဲျဖစ္တဲ့အတြက္ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ တ၀က္သာရေသးတယ္လို႔ ေျပာရမလုိျဖစ္ေနပါတယ္။
တနည္းအားျဖင့္ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ပရိတ္သတ္ ေသာင္းဂဏန္းသာရွိတဲ့ စာ-နယ္-ဇင္း (ပုံနွိပ္စာေပ) ကုိသာ လြတ္လပ္ခြင့္ျပဳထားျပီး ပရိတ္သတ္သန္းနဲ႔ခ်ီရွိနုိင္တဲ့ Mass media သုိ႔မဟုတ္ Broadcast Media ဖက္ကုိေတာ့ အစိုးရက အခုိင္အမာ ထိမ္းခ်ဳပ္ထားဆဲျဖစ္တာကို ထင္ရွားစြာ ျမင္ေနရပါတယ္။ ။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္က ပုဂၢိဳလ္ေတြနဲ႔ ဒီလုိအျငင္းပြားလုိ႔ေကာင္းတုန္း ၂၀၀၂ ခုနွစ္ ေမလလယ္ေလာက္မွာ ၿဗိတိန္နုိင္ငံ ေ၀လျပည္နယ္ ကားဒစ္တကၠသိုလ္မွာ ဖြင့္လွစ္တဲ့ (Broadcast Journalism) အသံလႊင့္ သတင္းပညာ သင္တန္းတက္ဖုိ႔ က်ေနာ္နဲ႔မခင္နွင္းထက္တုိ႔ ခရီးထြက္လာပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ထိ ျမန္မာ စာအုပ္အတု ကိုင္ေနရဆဲျဖစ္ေပမယ့္ ဥေရာပေလဆိပ္ေတြမွာေတာ့ ထုိင္ေလဆိပ္မွာလုိ စစ္တာ၊ ရစ္ တာ သိပ္မရွိပါ။ လန္ဒန္ေလဆိပ္ေရာက္ေတာ့ ငယ္ငယ္တုန္းက ေက်ာင္းမွာသင္ဖူးတဲ့ ''ဘိလပ္ျပန္ ေမာင္ေသာင္းေဘ'' ကုိ သြားသတိရမိပါတယ္။ ''ေရခ်မ္းခ်မ္း တခြက္ေလာက္ေပးပါ'' လုိ႔ ကုိယ့္ဘာသာ ေျပာရင္း ျပံဳးမိပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘိလပ္ေရက ေနာ္ေ၀းေရေလာက္ ဘယ္ေအးပါ့မလဲ။
ေလယာဥ္ကြင္းကေန ကားဒစ္ၿမိဳ႕ဆီ တုိက္ရုိက္မသြားေသးဘဲ DVB အယ္ဒီတာေဟာင္း (အဲဒီအခ်ိန္ထိ အပတ္စဥ္က႑တခုျဖစ္တဲ့ စာအုပ္စဥ္အစီစဥ္ကုိ DVB အတြက္ ပုံမွန္ပို႔ေနဆဲလုိ႔ထင္ပါတယ္) ေဒါက္ တာေအာင္ခင္ရဲ့ အိမ္ဆီသြားပါတယ္။ သူ႔အိမ္က နွစ္ထပ္အိမ္ျဖစ္ျပီး အိမ္ေနာက္ေဖးမွာ စုိက္ခင္းေသး ေသးေလးလည္း ရွိပါတယ္။ သူဟာ စာအလြန္ဖတ္၊ အလုပ္အေတာ္လုပ္သူျဖစ္ေပမယ့္ အားကစားကုိ လည္း မပ်က္မကြက္လုပ္ပုံရပါတယ္။ ေရခ်ဳိးခန္းေဘးက အခန္းတခုမွာ အေျပး သုိ႔မဟုတ္ လမ္း ေလွ်ာက္ေလ့က်င့္တဲ့စက္ (Running Machine) ကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။ အားကစားသမားျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ က် ေနာ္လည္း ဒီစက္ကုိျမင္မွ ကုိယ္လည္း အားကစားျပန္လုပ္ဦးမွလုိ႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။
ညေနပုိင္းမွာေတာ့ စကား၀ုိင္းဖြဲ႔ရင္း DVB မွာ သူ တာ၀န္ ထမ္းစဥ္က အေတြ႔အၾကံဳေတြ၊ လက္ရွိ DVB ရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ သတင္းထုတ္လုပ္မႈနဲ႔ အနာဂတ္အလားလာေတြအေပၚ သူ႔့အျမင္ကို ေဒါက္တာ ေအာင္ ခင္က အေတာ္ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာခဲ့ပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ကေတာ့ DVB ရဲ့ လက္ရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေနမႈ ပုံစံကို သူ အားမရဘူးလုိ႔ က်ေနာ္နားလည္မိပါတယ္။
ေနာက္တေန႔မနက္လား၊ ဒါမွမဟုတ္ ကားဒစ္ကေန ျပန္လာလည္ခ်ိန္မွာလားမသိပါ။ BBC အသံလႊင့္ ဌာနဆီ က်ေနာ္တို႔ေရာက္သြားပါတယ္။ လန္ဒန္ကိုေရာက္စဥ္ မျဖစ္မေနသြားမယ့္အထဲမွာ ၈ ေလးလုံး ကာလတုန္းက အရမ္းနာမည္ႀကီးခဲ့တဲ့၊ ငယ္စဥ္ကတည္းကေန အခုခ်ိန္ထိ ေန႔စဥ္နီးပါး မပ်က္မကြက္ နားေထာင္ခဲ့တဲ့ BBC ျမန္မာပုိင္းအစီစဥ္ရံုးက ထိပ္ဆုံးမွာပါ ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေဒၚတင္ထားေဆြက ဌာနမွဴးျဖစ္ေနၿပီလုိ႔ ထင္ပါတယ္။ သူအပါ၀င္ ထုိင္းမွာ တာ၀န္ထမ္းစဥ္က သိခဲ့သူေတြကေတာ့ ကုိ ေက်ာ္ဇံသာ၊ ကိုမင္းထက္နဲ႔ ကိုကိုေအာင္တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။
ေနမ၀င္အင္ပါယာကုိ ထူေထာင္ခဲ့သူ ၿဗိတိသွ်ေတြရဲ့ သတင္းဌာနႀကီးဆုိေတာ့ DVB နဲ႔ ဘယ္လုိမွ နႈိင္း ယွဥ္လုိ႔မရ။ BBC တံဆိပ္ကပ္ထားတဲ့ Bush House အေဆာက္ဦၾကီးက ခန္႔ျငားလွပါတယ္။ အထပ္ ေပါင္းမ်ားစြာ၊ အခန္းေပါင္းမ်ားစြာရွိတဲ့ ဒီရံုးခန္းႀကီးကေန နုိင္ငံတကာဆီ ၂၄ နာရီအသံလႊင့္ေနၿပီး ျမန္မာဌာနဆုိတာ အဲဒီဌာနမ်ားစြာထဲက တခုမွ်သာ။ ဒါေပမယ့္ တခုခ်င္းနႈိင္းယွဥ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ DVB ရံုးခန္းက ျမန္မာဌာနရံုးခန္းထက္ေတာ့ ပိုက်ယ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔မွာက ရံုးခန္းနဲ႔ စတူဒီယုိက နီးနီးေလး။ အသံလႊင့္ခါနီးမွ စတူဒီယုိထဲ၀င္သြားရံုပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာက နုိင္ငံတကာ သတင္းဌာနၾကီး ဆုိေတာ့ ရံုးခန္းေတြက စတူဒီယုိေတြနဲ႔သီးျခားစီ၊ ဟုိအေ၀းၾကီး တထပ္စီမွာ။
ျပီးေတာ့ အင္ဂ်င္နီယာ (စက္ဆရာ) က အေနာက္တုိင္းသားဆုိေတာ့ ျမန္မာလုိတင္ထားတဲ့ အသံေတြ ကို နားမလည္။ ၁-၂- ၃- ၄ စီထားတဲ့အတုိင္း အသံဖြိဳင္ေတြကုိ တန္းစီဖြင့္မွာျဖစ္တဲ့အတြက္ က်ေနာ္တို႔ DVB မွာလုိ ခလုတ္မွားနွိပ္မိရင္ ေအာ္ေျပာျပီးခ်က္ခ်င္း ျပန္ျပင္ဖုိ႔မလြယ္ပါ။ ဒီေတာ့ တာ၀န္က် အယ္ဒီတာက အျပင္မွာ အခ်ိန္ျပည့္ေစာင့္ေပးေနရပါတယ္။ စတူဒီယုိထဲမွာလည္း သတင္းဖတ္သူက ၄ ဦးေတာင္ရွိမလားပဲ။ က်ေနာ္တို႔ DVB မွာက အဲဒီအခ်ိန္ထိ အသံလႊင့္၀န္ထမ္းအားလုံးေပါင္းမွ ၅ ဦး ထက္မပုိပါ။ အဲဒီ ၅ ဦးက ညပုိင္းေရာ၊ မနက္ပုိင္းကုိပါ တာ၀န္ယူထုတ္လုပ္ေပးေနရတယ္ဆုိေတာ့ BBC ကလူေတြ အံ့ၾသေနၾကေလရဲ့။
ေ၀လျပည္ေရာက္ နုိင္ငံတကာ သတင္းေထာက္မ်ား
လန္ဒန္မွာ ၃ ရက္ေလာက္ၾကာၿပီးတဲ့ေနာက္ ေ၀လျပည္နယ္ၿမိဳ့ေတာ္ ကားဒစ္ၿမိဳ့ဆီ က်ေနာ္တို႔ေရာက္ လာပါတယ္။ ကားဒစ္တကၠသုိလ္မွာ တက္တယ္ဆုိေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ ေႏြရာသီတကၠသိုလ္ပိတ္ ထားခ်ိန္မွာ ရက္တုိအထူးသင္တန္းတက္ရတဲ့သေဘာပါ။ တကၠသိုလ္နဲ႔ ေက်ာင္းသားအေဆာင္ေတြက တမုိင္ေလာက္ေ၀းျပီး မိနစ္ ၃၀ မက လမ္းေလွ်ာက္သြားရပါတယ္။
ေမာ္လၿမိဳင္တကၠသိုလ္က အေဆာင္ေတြေလာက္မွာသာေနခဲ့ဖူးသူတဦးအတြက္ေတာ့ ဒီေက်ာင္းက အေဆာင္က အေတာ္သားနားေနပါတယ္။ ၄ ထပ္တုိက္အေဆာင္မွာ တေယာက္အိပ္ခန္း ၄ ခန္းစီပါတဲ့ အခန္း ၄ ခန္းနဲ႔ မီးဖုိေခ်ာင္တခုကို အခန္းႀကီးတခုစီအျဖစ္ ကန္႔ေပးထားပါတယ္။ တေယာက္အိပ္ခန္းထဲ မွာေတာ့ ကုတင္တလုံး၊ စာၾကည့္စားပဲြတလုံးနဲ႔ ေရခ်ဳိးခန္းနဲ႔ အိမ္သာပါ ပါတဲ့အတြက္ ဟုိတယ္အခန္း လုိျဖစ္ေနပါတယ္။ ျမန္မာနုိင္ငံက တကၠသိုလ္ေတြမွာလည္း အခုေနာက္ပုိင္း ဒီလုိအခန္းေတြရွိေနၿပီလား ေတာ့မေျပာတတ္ပါ။
၃ လတာ အထူးသင္တန္းကိုတက္ဖို႔ ေရာက္လာသူေတြထဲမွာေတာ့ ဥေရာပ၊ အေမရိကားနဲ႔ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ရွိၿပီးသားနုိင္ငံေတြက သတင္းေထာက္ေတြမပါပါ။ သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ မရွိေသးတဲ့ အာ ဖရိက၊ အေရွ႕အလယ္ပုိင္းနဲ႔ အာရွကလူေတြခ်ည္းျဖစ္ပါတယ္။ Broadcast Journalism အသံလႊင့္ မီဒီယာနဲ႔ Print Journalism ပုံနွိပ္မီဒီယာ လုိ႔ ၂ ပုိင္းခြဲထားၿပီး အဲဒီကာလက Online Media က်ယ္ က်ယ္ျပန္႔ ျပန္႔မရွိေသးပါ။
က်ေနာ္တုိ႔တက္ရတဲ့ Broadcast Journalism ထဲက ေရဒီယုိသင္တန္းသားေတြကုိ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ျမန္မာ ၂ ဦး၊ တိဘက္တဦး၊ ဆုိက္ပရပ္တဦး၊ မာလာ၀ီ ၂ ဦး၊ ဆီနီေဂါတဦး၊ ဆီလာလီယြန္းတဦးနဲ႔ ယူဂန္ဒါကတဦး အပါ၀င္ ၉ ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ရုပ္-သံဘက္မွာေတာ့ အိႏိၵယကလူေတြအေတာ္မ်ားပါ တယ္။ သင္တန္းသား ၁၁ ဦးမွာ အိႏၵိယက ၈ ဦးပါ၀င္ပါတယ္။ က်န္ ၃ ဦးထဲမွာေတာ့ ဖိလစ္ပုိင္တဦး၊ ေဂ်ာ္ဒန္ တဦးနဲ႔ က်ဳးဘားတဦးပါ၀င္ပါတယ္။ Print Journalism ဘက္မွာေတာ့ ၈ ဦးသာရွိၿပီး မေလး ရွား၊ ပါပူး ၀ါးနယူးဂီနီ၊ ဘာရိန္း၊ ဆုိက္ပရပ္၊ ဘုိင္ရာရု၊ ဇင္ဘာေဘြ၊ မာလာ၀ီနဲ႔ ယူဂန္ဒါမွ တဦးစီပါ ၀င္ ပါတယ္။
ဒီသင္တန္းဆီ ေရာက္လာသူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သက္ဆုိင္ရာ နုိင္ငံအသီးသီးရွိ British Council မွာ ၀င္ခြင့္စာေမးပဲြေအာင္ၿပီးမွ စေကာလားရွစ္ပုံစံမ်ဳိးနဲ႔ ေရာက္သူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဥေရာပအေျခစုိက္ က် ေနာ္တုိ႔ DVB ကုိ အထူးႁခြင္းခ်က္အေနနဲ႔ နွစ္စဥ္ တဦးကေန နွစ္ဦးအထိ ၀င္ခြင့္ေပးထားပါတယ္။ က် ေနာ္မွတ္မိသေလာက္ဆုိရင္ ျမန္မာနုိင္ငံတြင္းမွ ဆရာေက်ာ္ရင္ျမင့္၊ ဆရာ၀ီလွ်ံ၊ ဆရာေမာင္သစ္ဆင္း တုိ႔လည္း က်ေနာ္တုိ႔မတက္ခင္ကတည္းက ဒီသင္တန္းကုိ တက္ဖူးၾကပါတယ္။
သင္တန္းတက္ေတာ့ ဘာေတြထူးလာသလဲ
Thomson Foundation ကဦးစီးက်င္းပတဲ့ ဒီသင္တန္းမွာ အဓိကတာ၀န္ယူသင္ၾကားသူေတြကေတာ့ BBC က သင္တန္းဆရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ Broadcast Journalism (ေရဒီယုိနဲ႔ ရုပ္-သံ) က တခန္း၊ Print Journalism (သတင္းစာ) က တခန္းအျဖစ္ သီးျခားခဲြသင္ပါတယ္။ ေယဘုူယ်ေျပာမယ္ဆုိရင္ ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ DVB မွာ ေန႔စဥ္လုပ္ေနတာနဲ႔ ဒီမွာသင္တာ ဘာမွသိပ္မကြာပါ။ ဒါေပမယ့္ သတင္း က်င့္၀တ္ပုိင္းဆုိင္ရာကိစၥေတြ၊ အသံအရည္ေသြးကိစၥေတြ၊ စတုိရီရွာေဖြဖန္တီးမႈစြမ္းရည္ေတြအတြက္ ေတာ့ စဥ္းစားစရာေတြ အမ်ားႀကီးရလာတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
အမွန္တုိင္း၀န္ခံရရင္ တကၠသိုလ္ေနာက္ဆုံးနွစ္ ျမန္မာစာေက်ာင္းသားဘ၀ကေန ၁၉၈၈ မွာ ေတာခုိ လာခဲ့တဲ့က်ေနာ္ဟာ အဲဒီေနာက္ပုိင္း ဘာေက်ာင္းမွဆက္မတက္ျဖစ္ပါ။ မတက္ဆုိ ေတာထဲမွာလည္း တက္စရာ ဘာေက်ာင္းမွမရွိပါ။ ဒါေပမယ့္ အဂၤလိပ္စာသင္တန္းအပါ၀င္ ရက္တုိသင္တန္း အနည္းအ က်ဥ္းေတာ့ တက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိသတင္းပညာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ သင္တန္းဆုိလုိ႔ IMMF (Indochina Media Memorial Foundation) ကပုိ႔ခ်တဲ့ သတင္း ၂ ပတ္ၾကာ သင္တန္းတခုသာ ၁၉၉၈ တုန္းက ထုိင္း နုိင္ငံမွာ တက္ဖူးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုသင္တန္းဟာ က်ေနာ္ရဲ့သတင္းသမားဘ၀အတြက္ အေတာ္ အေရးပါတယ္လို႔ ဆုိနုိင္ပါတယ္။
သင္တန္းသားေတြ အားလုံးဆုံတဲ့ ပထမ ဆုံးေန႔ မိတ္ဆက္ပဲြမွာ သတင္းပညာကုိ စသင္ေပးလုိက္ပုံ ေလးက ပညာသားပါလွပါတယ္။ သင္္တန္းသား ၂ ဦးစီကုိ အခ်င္းခ်င္းမိတ္ဆက္ခုိင္းျပီး တဦးအ ေၾကာင္းတဦးက ျပန္ရွင္းျပရတဲ့ Presentation, Reporting လုပ္ရတဲ့သင္ခန္းစာပါ။ အေတြ႔အၾကံဳ မရွိတဲ့က်ေနာ္က သင္ခန္းစာလုပ္ခုိင္းမွန္းေတာင္ မသိလုိက္ပါဘူး။ က်ေနာ္နဲ႔စကားေျပာရတဲ့ ပုဂၢဳိလ္က နယူးေဒလီအေျခစိုက္ ဂ်ာမန္တီဗီြအတြက္ တာ၀န္ထမ္းေနသူ။ သူေမးတာကို ေျဖေနရင္းနဲ႔ ကုိယ္ျပန္ ေမးဖုိ႔ေတာင္ အခ်ိန္သိပ္မရလုိက္ပါ။
အားလုံးျပီးလုိ႔ Reporting ျပန္လုပ္ေတာ့ သူက ကုိယ့္အေၾကာင္းေျပာသြားလုိက္တာ ၃ မိနစ္စာ ကြက္ တိ ရြန္းရြန္းေ၀လုိ႔၊ ၈ ေလးလုံးအေရးေတာ္ပုံကေန ေတာခုိေက်ာင္းသားဘ၀၊ ေတာထဲက ငွက္ဖ်ားနဲ႔ ဒဏ္ရာရရဲေဘာ္မ်ားအခက္ခဲ၊ AK 47 ကတဖက္၊ မုိက္ကရုိဖုန္းက တဖက္ကုိင္ခဲ့ရတဲ့အေျခေန၊ မုိင္ ၅၀၀၀ ေက်ာ္အေ၀းကေန အသံလႊင့္ေနရတဲ့ဘ၀ စုံလုိ႔ပါပဲ။ က်ေနာ့္အလွည့္က်ေတာ့ ဘာမွတင္ျပ စရာမရွိ။ သူ႔အမည္၊ သူ႔မိသားစုနဲ႔ သူ႔တာ၀န္ေလာက္ကုိသာေျပာနုိင္ျပီး အခ်ိန္က တမိနစ္ေတာင္ မၾကာ လုိက္ပါ။ ဆုိလုိတာကေတာ့ Interview လုပ္နည္းနဲ႔ Reporting လုပ္နည္းကုိ မသိမသာသင္ ေပးလုိက္ တာပါပဲ။
ေနာက္တခု က်ေနာ္ရဲ့အားနည္းခ်က္က နုိင္ငံတကာသုံး အဂၤလိပ္စကားကို ရာႏႈန္းျပည့္နားမလည္ျခင္း ပါ။ ဘန္ေကာက္ထုတ္ Nation သတင္းစာနဲ႔ ဧရာ၀တီ အဂၤလိပ္ပုိင္းအပါ၀င္ သတင္းစာတခ်ဳိ႔မွာ အဂၤ လိပ္ဘာသာနဲ႔ ေဆာင္းပါးေရးေနတဲ့ က်ေနာ္ဟာ ကုိယ္ဘာသာ ဒီေလာက္ညံံ့လိမ့္မယ္လို႔ ထင္မထားခဲ့ ပါ။ စာအုပ္ႀကီးစာအုပ္ငယ္လွန္ၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ေဆာင္းပါးထုိင္ေရးတာနဲ႔ ဒီလုိ လူခ်င္းေတြ႔၊ အျမန္ေျပာ၊ အျမန္နည္းလည္ဖုိ႔ကိစၥ သဘာ၀ခ်င္းမတူတာ။ သတင္းစာသုံးနုိင္ငံေရးစကားလုံးၾကီးၾကီးတြကိုသာ သိျပီး ေနစဥ္ သုံး ေ၀ါဟာရေတြကို မသိတာဟာလည္း အားနည္းခ်က္တခုပါပဲ။
ပထမ ပုိင္းမွာေတာ့ အိႏၵိယဘက္ကလာတဲ့လူေတြ ေျပာတဲ့ အဂၤလိပ္အသံဟာ မပီဘူးဆုိၿပီးေတာင္ က်ေနာ္က ေနာက္လုိက္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတုိ႔ေျပာတာကုိ ဆရာေတြက ေကာင္းေကာင္းနား လည္ေနပါတယ္။ ဆုိလုိတာကေတာ့ နုိင္ငံတကာသင္တန္းတက္မယ္ဆုိရင္ ဆရာေတြေျပာသမွ်ကုိ နား လည္နုိင္တဲ့ အဂၤလိပ္စာအဆင့္အတန္းရွိေအာင္ ႀကိဳျပင္ထားဖုိ႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ စံခ်ိန္၀င္ေအာင္ သတင္းဖတ္ျခင္းသင္ခန္းစာပါ။ က်ေနာ္တုိ႔ DVB မွာဆုိရင္ေတာ့ ေဇာ္ဂ်ီ ေဖာင့္ကုိ ၁၁ ဆုိက္နဲ႔ရုိက္ထားတဲ့ A4 တမ်က္နွာကုိ ၂ မိနစ္ခြဲနဲ႔၀င္ ေအာင္ ဖတ္နုိင္ရင္ Standard ဆုိတာမ်ိဳးေပါ့။ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ ေရးထားတဲ့သတင္းကုိ ျမန္မာစာသတင္းဖတ္သလုိမ်ဳိး ဘယ္လုိမွ ျမန္ျမန္နဲ႔မွန္မွန္ Standard ၀င္ေအာင္ မဖတ္နုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ အေတာ္စိတ္ပ်က္ခဲ့ရပါတယ္။
၃ လတာ သင္တန္းၿပီးခါနီးေတာ့ နုိင္ငံတ၀ွမ္းရွိ BBC ေရဒီယုိေတြဆီ လုပ္ငန္းခြင္ေလ့လာေရးဆင္းရပါတယ္။ က်ေနာ္တာ၀န္က်တဲ့ၿမိဳ့က အဂၤလန္အေရွ့ပုိင္းရွိ Suffolk ၿမိဳ့။ BBC ဆုိတာ Short Wave (လႈိင္းတုိ) ေရဒီယုိနဲ႔ နုိင္ငံတကာဆီလႊင့္ေနတာခ်ည္းမဟုတ္။ သူ႔ျပည္တြင္းမွာလည္း BBC FM ေရဒီယုိနဲ႔ TV က ထင္ရွားလွပါတယ္။ မုိင္ေပါင္းေသာင္းခ်ီ အေ၀းကေနလႊင့္ေနရတဲ့ လႈိင္းတုိေရဒီယုိက ေစ်းႀကီးလြန္းေပ မယ့္ FM ကေတာ့ စရိတ္သိပ္မရွိလွဘူးလုိ႔သိရပါတယ္။ ျပီးေတာ့ Local (ေဒသတြင္း) မွာ လႊင့္တာဆုိ ေတာ့ ဖမ္းရတာ အသံၾကည္လင္တဲ့အျပင္ ပရိသတ္ရဲ့ တုံ႔ျပန္မႈကိုလည္း ခ်က္ခ်င္းရနုိင္ပါတယ္။
သတင္းတပတ္ၾကာ အဲဒီေရဒီယုိမွာ ေလ့လာမႈအတြင္း က်ေနာ္မွတ္မွတ္ရရ ျဖစ္ေနတာကေတာ့ အ ထက္ တန္းစာေမးပဲြေအာင္စာရင္း ထြက္တဲ့ေန႔မွာ အထက ေက်ာင္းတခုဆီသြားျပီး Live သတင္းပုိ႔ တဲ့အစီစဥ္ပါပဲ။ အမွန္တုိင္း၀န္ခံရရင္ DVB ေရဒီယုိမွာ တာ၀န္ထမ္းေနတာ ၁၀ နွစ္နီးပါးရွိေနျပီျဖစ္ ေပမယ့္ ေရဒီယုိကား ဆုိတာကုိ တခါမွမျမင္ဖူးပါ။ ရန္ကုန္က ျမန္မာ့အသံမွာေတာ့ ဒီကားမ်ဳိးရွိလားမသိ ပါဘူး။ ေရာက္တဲ့ေနရာကေန Live လႊင့္နုိင္ဖုိ႔ အသံလႊင့္ရံုပါတဲ့ကားလုိ႔ အလြယ္ေျပာရမယ္ထင္ပါတယ္။ ကားေခါင္မုိးေပၚမွာ အဆင့္ဆင့္ျမႇင့္တင္နုိင္တဲ့ တာ၀ါတုိင္ပါရွိၿပီး ကားထဲမွာေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ အသံ ပုိ႔နုိင္တဲ့စက္ ေတြဆင္ထားတယ္ဆုိပါေတာ့။
ဒီလုိေျပာလုိက္လုိ႔ ကားဆရာ၊ စက္ဆရာ၊ သတင္းေထာက္နဲ႔ အသံပုိင္းအင္ဂ်င္နီယာေတြ အမ်ားႀကီး လာတယ္လို႔မထင္လုိက္ပါနဲ႔။ သတင္းေထာက္တဦးတည္းက အဲဒီကားကိုေမာင္းလာတာပါ။ ေအာင္စာ ရင္းဖြင့္ခ်ိန္မွာ ေက်ာင္းသားနဲ႔ ေက်ာင္းသားမိဘေတြရဲ့ခံစားခ်က္ေတြကို တုိက္ရုိက္ေပးပုိ႔တဲ့ အဲဒီေန႔က ျမင္ကြင္းကို အခုထိျမင္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီကာလက ျမန္မာနုိင္ငံမွာ FM ေရဒီယုိေတြမရွိေသးေပမယ့္ အခုေတာ့ FM အေတာ္မ်ားေနၿပီလုိ႔ သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုတင္ျပေနတဲ့ BBC FM လုိမ်ဳိး တနာရီ တခါ ထူးျခားသတင္းေတြကို အခ်ိန္နဲ႔ တေျပးညီလႊင့္နုိင္မႈရွိမရွိ၊ သတင္းျဖစ္တဲ့ေနရာကေန တုိက္ရုိက္အသံလႊင့္နုိင္တဲ့ ေရဒီယုိကားရွိ မရွိေတာ့ က်ေနာ္မသိပါ။
ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ အခု ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပဲြနဲ႔ ၂၀၁၂ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြအလြန္မွာ ျမန္မာ့ နုိင္ငံေရး တုိးတက္ေျပာင္းလဲလာၿပီး အထူးသျဖင့္ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ အေတာ္တုိးတက္လာ တယ္လို႔ ေလ့လာသူေတြက ေျပာၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္သတိထားမိသေလာက္ကေတာ့ Print Journalism လုိ႔ေခၚတဲ့ စာ-နယ္-ဇင္း ဘက္မွာသာ လြတ္လပ္စြာ ေရးခြင့္ရလာတာျဖစ္ျပီး Broadcast Journalism လုိ႔ေခၚတဲ့ အသံလႊင့္မီဒီယာ ေရဒီယုိနဲ႔ TV ဘက္မွာေတာ့ အားလုံးကုိ အစုိးရက ထိန္းခ်ဳပ္ ထားဆဲျဖစ္တဲ့အတြက္ မီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္ တ၀က္သာရေသးတယ္လို႔ ေျပာရမလုိျဖစ္ေနပါတယ္။
တနည္းအားျဖင့္ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ပရိတ္သတ္ ေသာင္းဂဏန္းသာရွိတဲ့ စာ-နယ္-ဇင္း (ပုံနွိပ္စာေပ) ကုိသာ လြတ္လပ္ခြင့္ျပဳထားျပီး ပရိတ္သတ္သန္းနဲ႔ခ်ီရွိနုိင္တဲ့ Mass media သုိ႔မဟုတ္ Broadcast Media ဖက္ကုိေတာ့ အစိုးရက အခုိင္အမာ ထိမ္းခ်ဳပ္ထားဆဲျဖစ္တာကို ထင္ရွားစြာ ျမင္ေနရပါတယ္။ ။
2 comments:
The Worst of the Worst: Press Freedoms in Burma
By Htet Aung Kyaw Thursday, November 7, 2002
November 07, 2002—While governments debate issues of taxation and free speech concerning the Internet, and parents tackle the thorny topic of just what web sites are suitable for their children, Burma’s military government has a 15 year prison sentence awaiting those found accessing the world wide web without proper permission.
The ruling State Peace and Development Council (SPDC) did open up the country’s first "Intranet" cafe earlier this year, where a selected number of entertainment and non-political sites are available. But they remain a long way away from allowing the Burmese populace to use something that most of the world takes for granted.
Thirty journalists, who recently gathered in Cardiff, Wales—from countries such as Sierra Leone, Cuba and Burma—expressed their dismay, along with Burmese journalists inside and outside the country, at the continued heavy-handed censorship in Burma.
A radio journalist from war torn Sierra Leone appeared almost shocked to hear about the Burmese situation. "I don't understand why your country has no public Internet," said Seneh Thoronka. "Our people are poor but our media is rich." He added that although his country is continuing to bounce back from a dirty civil war, they have free access to the Internet as well as seven independent newspapers and eight independent FM radio stations.
"Even in my country, you can read every [web] page if you have enough money," said broadcast journalist Arnoldo Diaz from Cuba.
Journalists in Southeast Asia say that even in a region where authoritarian rule is the prevailing style of government, the lack of access to media outlets in Burma is unparalleled. Abdul Raxak, a senior correspondent from Malaysia’s New Strait Times, said: "Most neighbors have free media. Even in my country the Internet is absolutely free''.
Malaysia, which continues to be controlled by Mahathir Mohammed, does not have a reputation for being a bastion for press freedoms, but even there, where other media outlets come under semi-government controls, the Internet is widely available. one respected online newspaper is Malaysiakini, however, Mahathir has yet to issue press cards to online journalists.
A journalist from the British Broadcasting Company (BBC), who visits Rangoon regularly, says Burma’s Intranet is only another propaganda tool. "It's just for counter attacks to western media," said the BBC journalist, who requested anonymity. "You can check The Myanmar Times, the New Light of Myanmar and the government web page. I think it’s meaningless."
However, another BBC journalist, formerly a senior staffer at the New Light of Myanmar, disagrees. "You can criticize government officials but not to our colleagues."
He added that Burma has plenty of well-trained journalists who have never been given the opportunity to use their skills, due to the government’s strict controls. "They have no chance to write their own views, only what the MI (military intelligence) orders them to."
The Burmese government controls the country’s only two television stations as well as one short wave and one FM radio station. The government also owns two daily newspapers. Private journalists run a multitude of weekly and monthly journals, however, all these must first pass through the country’s infamous Press Scrutiny Board (PSB). The government controlled media usually only show leaders of the military regime and their speeches, while private journals are left to run women’s photos and astrological predictions.
The former New Light of Myanmar journalist said, "I think TV Myanmar and Radio are the only media in the world that just read hours of papers without having attractions or reports from correspondents." He says he blames the government for not trying "to learn what the audience wants to know" and for not being in touch with other international media styles.
The only outlet Burmese residents have to news that is not controlled by the junta comes from four short wave radio programs that broadcast daily in Burmese—including the London-based BBC (Burmese Service), the Washington DC-based Radio Free Asia (RFA) and Voice of America (VOA) as well as the Oslo-based Democratic Voice of Burma (DVB). The programs are beamed into Burma from relay towers based in third countries.
"I spend five hours a day listening to the transmissions. Because it's not only a window to see outside but also to see inside the country," said a veteran Rangoon journalist.
However, some have paid a hefty price for tuning into these illegal broadcasts. Daw San San, an elected Member of Parliament from the opposition National League for Democracy, was sentenced to seven years in prison in 1998 for giving an interview to the BBC.
And U Than Chaung, a farmer from northern Burma, was sentenced to two years in prison for listening to a VOA broadcast in 1999.
While Mr Leo Nichols, the former de facto consular for Norway and other Scandinavian countries as well as the godfather of Aung San Suu Kyi, died in detention under mysterious conditions after he was sentenced in 1996 to three years in prison for using a fax machine without permission.
Even now, amidst calls for national reconciliation in Burma, the regime continues to arrest and detain individuals for possessing illegal literature. Two men were arrested in September for reading the New Era Journal, which is published in Bangkok by Burmese dissidents. They remain in custody, awaiting sentencing.
According to the Paris-based Reporter Sans Frontiers, at least 16-journalists are being detained in Burma. "Burma is one of the countries of the world where the government has used a very large spectrum of mechanisms and policies to oppress journalists and suppress freedom of expression," says Vincent Brossel, director of the Asia-Pacific Desk at RSF.
"As we usually say 'there is no freedom without press freedom'. But in the case of Burma, we might say 'there will be no press freedom without democracy," adds Mr Brossel.
Htet Aung Kyaw is a correspondent for the Oslo, Norway-based Democratic Voice of Burma.
Post a Comment