ဧရာ၀တီမဂၢဇင္းမွ ေဆာင္းပါးကိုု သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္လႈပ္ရွားမႈအတြက္ မွတ္တမ္းအျဖစ္ ရွယ္ထားပါသည္။
By ကိုေထြး 19 June 2017
၂၀၁၁ ခုနွစ္ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အစိုးရ၏ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ားေျကာင့္ ပင္မမီဒီယာတြင္ေရာ တိုင္းရင္းသား မီဒီ ယာတြင္ပါ ထူးျခားသိသာေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား ရွိလာသည္။ မီဒီယာဌာန အသစ္မ်ားလည္း အမ်ားအျပား ေပၚ ေပါက္ လာသည္။စာေပစိစစ္ေရး အဖြဲ့ကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္း နွင့္ ျပည္ပေရာက္ မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းမ်ားကို ျပည္တြင္းတြင္ လုပ္ကိုင္ရန္ ခြင့္ျပုေပးျခင္းတို့ အားျဖင့္ ယခင္သမၼတ ဦးသိန္းစိန္၏ အရပ္သားတပိုင္း အစိုးရက သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ဦးတည္ေသာ အဓိကက်သည့္ အခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ယခုအခါ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ စာေစာင္ ၈၈၅ ခုေက်ာ္ကို အစိုးရက ခြင့္ျပုေပးခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၄ ခုနွစ္တြင္ မွတ္ပံုတင္ထားသည့္ စာေစာင္ ၃၀ဝ ရွိခဲ့ရာမွ တိုးလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ထုတ္ေဝမႈမ်ားထဲတြင္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသား ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝ ေသာ ေန့စဉ္ သတင္းစာ ၃ ေစာင္၊ တိုင္းရင္းသား ဘာသာမ်ားျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၄၀ နွင့္ တိုင္းရင္းသား ဘာသာ မဂၢဇင္း ၇ ခုရွိသည္ဟု ျပန္ျကားေရး ဝန္ျကီးဌာန ဝန္ျကီး ဦးေဖျမင့္၏ အဆိုအရ သိရသည္။အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝမႈမ်ားက တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား သတိျပုမိစရာ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ က်ယ္ျပန့္လာျခင္းကို ေဖာ္ျပေနပါသည္။
တိုင္းရင္းသားမီဒီယာ ဆိုသည္မွာ မည္သည့္ေနရာတြင္မဆို ျမန္မာဘာသာကို အသံုးျပု၍ သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု ဘာသာစကားကို အသံုးျပု၍ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ား၏ အေရးကိစၥ မ်ားကို အေလးေပးေဖာ္ျပ၍ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ားနွင့္ တြဲဖက္ေဆာင္ရြက္ေနေသာ စာေစာင္မ်ား၊ အသံလွြင့္ဌာန မ်ား သို့ မဟုတ္ အင္တာနက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္မ်ားကို က်ေနာ္ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို့နည္းတူ ျပည္နယ္ကို အေျချပု၍၊ ေဒသကို အေျချပု ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုေဒသမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုအေရးကို အေလးေပးေသာ အခါအားေလွ်ာ္စြာ ထုတ္ေဝျဖန့္ခ်ီသည့္ စာေစာင္မ်ားလည္း အပါအဝင္ ျဖစ္ပါသည္။
နိုဘယ္လ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္နွင့္ သူ၏ အမ်ိုးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ့ခ်ုပ္ (NLD) ပါတီက ဦးေဆာင္ ေသာ လက္ရွိ အစိုးရလက္ထက္တြင္ မီဒီယာလုပ္ငန္းက႑ဍ ေနာက္ထပ္တိုးတက္မႈမ်ား ဆက္လက္ျမင္ေတြ့ရမည္ဟု မီဒီ ယာ ေလ့လာေစာင့္ျကည့္သူအမ်ားအျပားက ယံုျကည္ခဲ့ျကသည္။ သို့ေသာ္လည္း ကမၻာ့ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေန့ (World Press Freedom Day) တြင္ PEN Myanmar က ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ ေျကညာခ်က္တခုအရ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္အမွတ္က ရနိုင္သည့္ အမွတ္ ၆၀ တြင္ ၈ မွတ္သာ ရေျကာင္း သိရသည္။
သတင္းအခ်က္အလက္ရယူေရး၊ ေဈးကြက္နွင့္ ဘ႑ဍာေရးပိုင္းတြင္ အကန့္အသတ္ရွိေနျခင္း၊ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ားအား အေနွာက္ အယွက္ေပးမႈမ်ား ရွိေနျခင္းတို့နွင့္ အတူ ပင္မျဖစ္သည့္ ျမန္မာမီဒီယာမ်ားနွင့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား အပါအဝင္ မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းမ်ားအတြက္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရးက အဓိကက်ေသာ အတားအဆီး ျဖစ္ေနသည္။ထို့ျပင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ားမွာ ဆက္သြယ္ေရး ဥပေဒမွ ပုဒ္မ ၆၆(ဃ) နွင့္ ရင္ဆိုင္ရနိုင္သည့္ အေျခ အေနနွင့္ ျကံုေနျကရသည္။ အဆိုပါ ပုဒ္မမွာ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ရက္မ်ားကို အသံုးျပု၍ အသေရဖ်က္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ ၃ နွစ္ အထိခ်မွတ္ခံရနိုင္သည့္ ပုဒ္မ ျဖစ္ပါသည္။
ထိုပုဒ္မ ျဖင့္ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံရသူ ယခုခ်ိန္အထိ အနည္းဆံုး ၅၄ ဦး ရွိခဲ့ျပီ ျဖစ္ျပီး ၈ ဦးက လူမႈကြန္ရက္မွ သူတို့၏ ေရးသားမႈမ်ားေျကာင့္ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရေျကာင္း လူ့အခြင့္အေရး ေစာင့္ ျကည့္မႈ အဖြဲ့(HRW) မွ ပို့ေဆာင္ေရးနွင့္ ဆက္သြယ္ေရး ဝန္ျကီးဌာနမွ တာဝန္ရွိသူမ်ား နွင ေရွ့ေနခ်ုပ္ ထံ ေပးပို့သည့္ စာ တေစာင္အရသိရသည္။
မျကာေသးမီက The Voice သတင္းစာ အယ္ဒီတာခ်ုပ္နွင့္ ပင္တိုင္ သေရာ္စာေရးသားသည့္ စာေရးဆရာတို့ကို တပ္မေတာ္က ပုဒ္မ ၆၆(ဃ) ျဖင့္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္။ထိုကဲ့သို့ ေသာအခက္အခဲမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ သတင္း၊ အားကစား၊ ေဖ်ာ္ေျဖေရး နွင့္ ေဗဒင္ အေျကာင္းမ်ား ေဖာ္ျပသည့္ ေန့စဉ္၊ အပါတ္စဉ္နွင့္ လစဉ္ထုတ္ စာေစာင္မ်ားကို ျမန္မာဘာသာနွင့္ေရာ တိုင္းရင္းသား ဘာသာမ်ားျဖင့္ပါ ထုတ္ေဝေနျကသည္။ အခ်ို့က ဆက္လက္ရပ္တည္ နိုင္ခဲ့ျကေသာ္လည္း အမ်ားအျပားမွာ ေပ်ာက္ ကြယ္သြားခဲ့ရသည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ ျပႆနာမ်ားက ျပည္နယ္နွင့္ ေဒသကို လိုက္၍ အမ်ိုးမ်ိုး ရွိပါသည္။ အခ်ို့ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ား သို့မဟုတ္ ေဒသအေျခစိုက္နွင့္ ျပည္နယ္အေျခစိုက္ စာေစာင္မ်ားမွာ သူတို့၏ လုပ္ငန္းကို ေရရွည္ ထိန္းသိမ္းမထားနိုင္ျကပါ။
အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား အေပၚမ်ားစြာ မွီခိုေနရျခင္း၊ ေဈး ကြက္က အကန့္အသတ္ရွိေနျခင္းနွင့္ လူသားအရင္းအျမစ္ နည္းပါးျခင္းတို့ေျကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကယားျပည္ နယ္ အေျခစိုက္ ကနၱာရဝတီတိုင္းမ္ သတင္းဌာနသည္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့မႈ အေပၚတြင္ အဓိက မွီခိုေနရသည္။ အင္အားေကာင္းသည့္ ျမန္မာ စာေစာင္မ်ားနွင့္ ယွဉ္ျပိုင္ရာတြင္ တိုင္းရင္းသား သတင္း အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပား ရင္ဆိုင္ျကရသည့္ ျပႆနာ တခုျဖစ္ပါသည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားမွာ လူသားအရင္းအျမစ္ ျပႆနာနွင့္လည္း ရင္ဆိုင္ျကရသည္။ အေျကာင္းမွာ သူတို့က နာမည္ ျကီး မီဒီယာမ်ားကဲ့သို့ ကြ်မ္းက်င္သည့္ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ အယ္ဒီတာမ်ားကို ဆြဲေဆာင္နိုင္သည့္ လစာ မေပးနိုင္ေသာေျကာင့္ ျဖစ္သည္။
ထိုကဲ့သို့ စိန္ေခၚမႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း အခ်ို့ က နည္းပညာတိုးတက္လာျခင္းေျကာင့္ ေပၚေပါက္လာသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အားသာခ်က္ယူျပီး ျကိုးစားေနျကသည္။ လူမႈကြန္ရက္ကို အသံုးျပု၍ သူတို့ ေဒသတြင္ ဘာေတြ ျဖစ္ေနသည္ဆိုသည့္ သတင္းမ်ားကို ေဝမွ်ျကသည္။ဥပမာျပရလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္မွ ဓနုတိုင္းရင္းသား အဖြဲ့တခုက Voice of Danu အမည္ရွိ Facebook စာမ်က္နွာမွ တဆင့္ သူတို့၏ အေရး ကိစၥမ်ားကို ေဝမွ်ေပးေနသည္။ မိုဘိုင္းဖုန္းျဖင့္ အင္တာနက္ အသံုးျပုနိုင္မႈ သိသိသာသာတိုးတက္လာျခင္း (Freedom House ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၅ ခုနွစ္ တြင္ ၇၀ ရာခိုင္နႈန္း အထိ တိုးလာခဲ့သည္) နွင့္ Facebook အသံုးျပုသူ အေရအတြက္ တိုးတက္လာျခင္း (Internet World Stats ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၆ ခုနွစ္တြင္ ၁၁ သန္း အထိေရာက္လာခဲ့သည္) တို့ေျကာင့္ အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပားက အင္တာနက္ကို ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ား၏ အနာဂါတ္အတြက္ ဗဟိုခ်က္ အျဖစ္ ျမင္ျကသည္။
ゞင္းတို့ထဲမွ ထိုင္းနိုင္ငံ ခ်င္းမိုင္ အေျခစိုက္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္းတခု ျဖစ္သည့္ Tai TV Online က အခက္အခဲမ်ားကို ေက်ာ္ျဖတ္နိုင္ရန္ Facebook နွင့္ YouTube တို့ကဲ့သို့ေသာ လူမႈကြန္ရက္မ်ားတြင္ သူတို့၏ သတင္းမ်ားကို တင္ေပးေနသည္။ နိုင္ငံတကာမွ အလႉရွင္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့ မရရွိသလို တည္ျငိမ္ေသာ ေဈးကြက္ မရွိ ေသာ္လည္း ကိုယ့္ဖာသာရပ္တည္ေနျပီး လူသားအရင္း အျမစ္လည္း အမ်ားအျပားရွိေနသည္။၂၀၁၃ ခုနွစ္က စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ Tai TV Online ကို အဖြဲ့ဝင္ ၁၉ ဦးျဖင့္ ဖြဲ့စည္းထားျပီး သူတို့မွာ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္သားမ်ား၊ အိမ္ အကူမ်ား၊ အထည္ခ်ုပ္ လုပ္သားမ်ား၊ ခ်င္းမိုင္နွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မွ ေက်ာင္းသားမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ Tai TV Online ကို တည္ေထာင္သူ တဦးျဖစ္သည့္ နန္းခမ္းအင္ (သူက စာနယ္ဇင္းပညာကို ယခင္က ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ (DVB) နွင့္ ျမန္မာ့ေရဒီယိုနွင့္ ရုပ္ျမင္သံျကား (MRTV) တို့တြင္ ဆယ္စုနွစ္ တခုေက်ာ္ အလုပ္ လုပ္ရင္း သင္ယူခဲ့သူ) က သူတို့ အဖြဲ့အေျကာင္း ရွင္းျပပါသည္။
“မိုဘိုင္းဖုန္း ရွိသူတိုင္း ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ ျဖစ္နိုင္တယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးအေပၚမွာ က်မတို့ အေျခခံခဲ့ပါတယ္။ လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္းထဲမွာ မီဒီယာကို စိတ္ဝင္စားတဲ့ သူေတြရွိပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ အဲဒါက သူတို့ စမ္းသပ္ဖို့နဲ့ ေလ့က်င့္ဖို့ ေနရာ ျဖစ္လာပါတယ္” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။ မီဒီယာကို စိတ္ဝင္စားေသာ မည္သည့္ အလုပ္သမားမဆို သူတို့၏ အြန္လိုင္းမီဒီယာတြင္ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း ဂ်ာနယ္လစ္မ်ား၊ တင္ဆက္သူမ်ား ျဖစ္လာနိုင္သည္ဟုလည္း သူက ထပ္ေျပာ သည္။ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္ တေလွ်ာက္ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာ အဖြဲ့ဝင္မ်ားက သတင္းမ်ား၊ စိတ္ကူးမ်ား၊ ယဉ္ေက်းမႈနွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကို မွ်ေဝရင္း လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းကို ခ်ိတ္ဆက္မႈမ်ား မည္သို့ ေဆာင္ရြက္ ေပးနိုင္သည္ကို Tai TV Online က ဥပမာတခု အျဖစ္ ျပသေနသည္။
ေရွြ့ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား၏ မီဒီယာ စြမ္းရည္ ဖြံ့ျဖိုးလာနိုင္သည္ကိုလည္း သက္ေသျပေနသည္။ အဖြဲ့ဝင္ အားလံုးက ေစတနာ့ဝန္ထမ္းမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ တပတ္လွ်င္ ရုပ္ျမင္သံျကား အစီအစဉ္တခု ထုတ္လုပ္နိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားျပီး သူတို့ အလုပ္အားသည့္ အခ်ိန္မ်ားတြင္ ဂ်ာနယ္လစ္မ်ား၊ တင္ဆက္သူမ်ား အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ျကသည္။ဗီဒီယို အမ်ားစုမွာ ၃ မိနစ္မွ ၁၀ မိနစ္ အတြင္းျကာျမင့္ျပီး ျပည္တြင္း စစ္ေရွာင္ဒုကၡသည္မ်ား၊ စစ္ပြဲမ်ား၊ ေရွြ့ေျပာင္း အေျခခ်မႈမ်ား၊ ေျမျမႈပ္မိုင္းမ်ား၊ ရွမ္းစာေပနွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ အစရွိသျဖင့္ အေျကာင္းအရာ ေခါင္းစဉ္မ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ ပါဝင္သည္။
ကြန္ပ်ူတာ အသံုးျပုျခင္းနွင့္ တည္းျဖတ္ျခင္းမ်ားကို မီဒီယာမွ ျဖစ္ျပီး သူတို့၏ အသိပညာမ်ားကို အဖြဲ့အတြင္းတြင္ ေဝမွ်ေပးေသာ ေက်ာင္းသား အဖြဲ့ဝင္မ်ားထံမွ သင္ယူျကသည္။ Tai TV Online နွင့္ ပတ္သက္သည့္ ပစၥည္းမ်ားကို ခ်င္းမိုင္ရွိ Migrant Learning Centre (MLC) တြင္ ထားရွိသည္။ ဘ႑ဍာေရးနွင့္ ပတ္သက္၍ အခက္အခဲမ်ားစြာ ရွိေနေသးေသာ္လည္း နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့မႈ မပါဘဲ ရပ္တည္ ခဲ့သည္မွာ ၄ နွစ္ရွိျပီ ျဖစ္သည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ေရရွည္ ရွင္သန္ရပ္တည္ေရး အတြက္ ဘ႑ဍာေရးနွင့္ ရံပံုေငြက ျကီးမားေသာ အတားအဆီး မ်ား ျဖစ္ေနပါေသးသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား၏ ရံပံုေငြ ရရွိမႈက အမ်ိုးမ်ိုး ျဖစ္သည္။ အခ်ို့က ကိုယ္ပိုင္ ေငြေျကးေပၚတြင္ မွီခိုျကသည္။ က်ေနာ္ မျကာေသးခင္က ျပုလုပ္ခဲ့သည့္ ေလ့လာမႈ စာတမ္းတခု (The Role of Ethnic Media in the ‘New Myanmar) တြင္ ရွမ္းဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္တခု ျဖစ္ေသာ Hsen Pai အေန ျဖင့္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ဘ႑ဍာေရး အေထာက္အပံ့အေပၚတြင္ မွီခိုျခင္းေျကာင့္ အနုတ္သေဘာေဆာင္သည့္ အေတြ့အျကံုမ်ား ရခဲ့ေျကာင္း တင္ျပထားပါသည္။ ယခုအခါ အဆိုပါဂ်ာနယ္သည္ ကိုယ္ပိုင္ေငြေျကး၊ ျပည္တြင္း အလႉရွင္မ်ား သို့မဟုတ္ ရွမ္း တိုင္းရင္းသား အသိုင္းအဝိုင္းမွ ရွယ္ယာပိုင္ရွင္မ်ားနွင့္ အေရာင္း ေျကာ္ျငာထည့္သြင္းမႈမ်ား စသည္တို့မွ ရရွိသည့္ ေငြျဖင့္ ရပ္တည္နိုင္ရန္ ျကိုးစားေနပါသည္။
သို့ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အခ်ို့မွာ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္နိုင္ျခင္း မရွိသည့္ အတိုင္းအတာမ်ားေျကာင့္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား အေပၚတြင္ အဓိက မွီခိုအားထားေနျကရဆဲ ျဖစ္သည္။ သူတို့ ကိုယ္တိုင္ ရပ္တည္နိုင္ရန္ ျကိုးစားေသာ္လည္း မီဒီယာ ထုတ္လုပ္မႈမွ ရရွိသည့္ဝင္ေငြ ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုးပြားလာေအာင္ မျပုနိုင္ခဲ့ျကပါ။ ယခင္က ျပည္ပ အေျခစိုက္ မီဒီယာမ်ား ျဖစ္သည့္ Irrawaddy နွင့္ DVB သတင္းဌာနမ်ားသည္ သူတို့၏ ဝက္ဘ္ဆိုက္နွင့္ အြန္လိုင္း ေျကာ္ျငာမ်ားမွ တဆင့္ ဝင္ေငြမ်ား ရရွိျကျပီး Tai TV Online ကဲ့သို့ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ထိုပံုစံအတိုင္း ျကိုးစားခဲ့ျကေသာ္လည္း သူတို့၏ ဝန္ထမ္းမ်ားမွာ ေျကာ္ျငာမ်ား ရရွိရန္ အခက္အခဲမ်ား နွင့္ ရင္ဆိုင္ရေလ့ ရွိသည္။
အစိုးရထံမွလည္း ေငြေျကး အေထာက္အပံ့ မရရွိေျကာင္းလည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက မွတ္ခ်က္ျပုခဲ့ျကသည္။“က်မတို့ရဲ့ အစီအစဉ္ကေန ဝင္ေငြလိုခ်င္ပါတယ္။ YouTube ကို အသံုးျပုျပီး ဝင္ေငြရဖို့ ျကိုးစားခဲ့ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ ခဲ့ပါဘူး” ဟု Tai TV Online မွ နန္းခမ္းအင္ ကေျပာသည္။ သူတို့၏ လုပ္ငန္းက အြန္လိုင္းေျကာ္ျငာမ်ားမွတဆင့္ ဝင္ေငြ ရရွိနိုင္ေျကာင္း သိေသာ္လည္း ထိုနည္းလမ္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ အတြက္ အဖြဲ့ဝင္မ်ားတြင္ လံုေလာက္ေသာ နည္းပညာ ကြ်မ္းက်င္မႈ မရွိျကပါ။
နိုင္ငံတကာ၏ ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈအေပၚ ပိုမိုမွီခိုျခင္းက တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရး အေျဖတခု မဟုတ္ပါ။ သို့ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္နိုင္ျခင္းမရွိမီ နိုင္ငံတကာ ေငြေျကး အေထာက္အပံ့မ်ားကို ျဖတ္ေတာက္လိုက္ျခင္းကလည္း အရင္းအျမစ္မ်ားကို ျဖုန္းတီးျခင္းသာ ျဖစ္ေစပါလိမ့္မည္။ Hsen Pai ဂ်ာနယ္၏ ကိုယ္ပိုင္ရံပံုေငြရွာေဖြသည့္ ပံုစံက ေကာင္းပါသည္၊ သို့ေသာ္လည္း အဖြဲ့အစည္း အသီးသီးတြင္ ကြဲျပားျခားနားေသာ စိန္ေခၚမႈ အခက္အခဲမ်ား ရွိေနပါသည္။
အလႉရွင္မ်ား အေနျဖင့္ ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈ ေပးသည့္ အစား တိုင္းရင္သား မီဒီယာမ်ား အြန္လိုင္း ေျကာ္ျငာမ်ားမွ တဆင့္ ဝင္ေငြရရွိနိုင္ေရးအတြက္ နည္းပညာဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္ သင္ျကားေပးမႈမ်ား သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ားမွ သတင္းမ်ားကို မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းျကီးမ်ားသို့ ေရာင္းခ်နိုင္မည့္ နည္းလမ္းတခု ဖန္တီးေရး တို့ကို ကူညီေပးရန္ စဉ္းစားသင့္ပါသည္။မြန္-ျမန္မာ ၂ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ မြန္ျပည္နယ္ အေျခစိုက္ သံလြင္တိုင္းမ္ ဂ်ာနယ္မွ အယ္ဒီတာ တဦး ျဖစ္သည့္ နိုင္အာကာ က မြန္ျပည္နယ္တြင္ ျပည္နယ္ သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသား အေျချပု ဂ်ာနယ္မ်ား အေနျဖင့္ ေငြေျကးအရ အက်ိုး အျမတ္ မရွိေျကာင္း ေျပာသည္သည္။
ေဈးကြက္ ေသးငယ္သည့္ မြန္ျပည္နယ္တြင္ ျပည္နယ္ အေျခစိုက္ ဂ်ာနယ္ ၄ ခုရွိျပီး ゞင္းတို့မွာ မြန္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၂ ခု၊ မြန္-ျမန္မာ ၂ ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၁ ခုနွင့္ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၁ ခုျဖစ္ေျကာင္း နိုင္အာကာ၏ အဆိုအရ သိရသည္။“အခုဆိုရင္ လူမႈကြန္ရက္ ေတြကေန သတင္းေတြ သိနိုင္ေနျပီ။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ လူငယ္မ်ိုးဆက္ေတြက ဂ်ာနယ္ ဝယ္မဖတ္ေတာ့ဘူး” ဟု သူက ေျပာသည္။ အခ်ို့မီဒီယာမ်ားက သတင္း ဗီဒီယိုဖိုင္မ်ား ထုတ္လုပ္သည့္ ဗ်ူဟာကို အသံုးျပုျခင္းမွာ ゞင္းတို့ကို အျခားေသာ မီဒီယာလုပ္ငန္းျကီးမ်ားသို့ ေရာင္းခ်ျခင္းအားျဖင့္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရးဟု သူက ထပ္ေျပာသည္။Tai TV Online အဖြဲ့ဝင္မ်ား အေနျဖင့္ အြန္လိုင္း TV ကိုသာ ထုတ္လုပ္၍ YouTube နွင့္ Facebook သို့ တင္ျကျပီး သူတို့ တြင္ follower ၉၃၇၁၆ ဦးနွင့္ Like လုပ္ထားသူ ၈၇၆၇၈ ေက်ာ္ ရွိသည္။
အဆိုပါ ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ကာလျကာရွည္စြာ လုပ္ကိုင္ခဲ့ျကသည့္ Karen Information Centre ( Like ၂၁ ၄၇၁)၊ Shan Herald News for Agency (Like ၁၅၂၀၅) နွင့္ Mon News Agency (Like ၃၅၁၇၀) ကဲ့သို့ေသာ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားထက္ မ်ားျပားေသာ္လည္း လူျကိုက္မ်ား သည့္ ျမန္မာ မီဒီယာမ်ားထက္ မ်ားစြာ နည္းပါးေနဆဲ ျဖစ္သည္။လူသိမ်ားမႈရွိေနေသာ္လည္း Tai TV Online က ရွမ္းဘာသာနွင့္ ထိုင္းဘာသာကိုသာ သံုးစြဲသည့္အတြက္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု အသိုင္းအဝိုင္းနွင့္ ထိေတြ့နိုင္မည့္ လမ္းေျကာင္းမ်ား ျပတ္ေတာက္ေနသည္။ သို့ေသာ္လည္း တည္ေထာင္သူမ်ားက ထိုအခ်က္ကို ゞင္းတို့ ေအဂ်င္စီ၏ အင္အားတခု အျဖစ္ ျမင္ထားသည္။
“မိခင္ဘာသာစကားကို သံုးစြဲထားတဲ့အတြက္ တျခားဘာသာစကားေတြ မေျပာနိုင္တဲ့သူေတြ အတြက္ သတင္းေတြ ေပးနိုင္ပါတယ္။ က်မတို့နဲ့ ဘာသာစကား တူညီတဲ့ က်မတို့ရဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြဆီက ယံုျကည္မႈေတြ ရပါတယ္။ စကားျပန္ကတဆင့္ ျဖတ္သန္းစရာ မလိုဘဲနဲ့ ယံုျကည္ အားထားရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ က်မတို့ တိုက္ရိုက္ ရရွိပါတယ္။ တခ်ို့ေဒသခံေတြက ဗမာလို သို့မဟုတ္ အဂၤႅိပ္လို ေမးရင္ စကားေျပာဖို့ ေျကာက္ျကတယ္။ က်မတို့က သူတို့ရဲ့ ခံစားမႈကို တိုက္ရိုက္ ရရွိနိုင္ပါတယ္” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ၃ နွစ္က Thai Public Broadcasting Service ၏ citizen journalist အစီအစဉ္က သူတို့၏ ရုပ္သံလိုင္း မ်ားတြင္ ရွမ္းဘာသာျဖင့္တင္ျပသည့္ ၁၅ မိနစ္စာ အစီအစဉ္ကို ထိုင္းစာတမ္းထိုးျဖင့္ ေန့စဉ္ ထုတ္လွြင့္ရန္ Tai TV Online ကို အခြင့္အေရးေပးလာခဲ့သည္။ သို့ေသာ္လည္း သူတို့ ညင္းပယ္ခဲ့ရသည္။ အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ ေန့စဉ္ အစီအစဉ္တခုအျဖစ္ သူတို့ ထုတ္လုပ္မေပးနိုင္ေသာေျကာင့္ ျဖစ္သည္။“တခ်ို့ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း (volunteer) ေတြက ဂ်ာနယ္လစ္ ျဖစ္ခ်င္ျကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို့ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ အလုပ္လုပ္ေနရေတာ့ သတင္းလိုက္ဖို့ အတြက္ အျမဲတမ္း အာရံုစိုက္ျပီး မေနနိုင္ျကပါဘူး။ သူတို့ ကမ္းလွမ္းလွမ္းတာက ကမ္းလွမ္းတာ သက္သက္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီအတြက္ ဘယ္လိုေပးမယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္မ်ိုး မပါဘူးေလ” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။
သို့ေသာ္လည္း အျခား မီဒီယာမ်ားနွင့္ ယွဉ္လွ်င္ Tai TV Online ၏ အားသာခ်က္က သူတို့ ကြဲျပားစံုလင္ေသာ အဖြဲ့ဝင္မ်ား၏ ကြန္ရက္က လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္း၏ အျကိုအျကားေနရာမ်ားမွ သတင္းမ်ားအထိ ရနိုင္သည္ဟု သူက ရွင္းျပသည္။လက္ရွိ ျငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဉ္ကို ေလ့လာေနသည့္ သုေတသီတဦး ျဖစ္ေသာ စိုင္းလိတ္ကလည္း ၂၀၁၅ ခုနွစ္က ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တပ္မေတာ္နွင့္ ကိုးကန့္ အဖြဲ့တို့၏ ပဋိပကၡကို ျပန္ေျပာရင္း အဆိုပါ အယူအဆကို ေထာက္ခံသည္။ ထိုကဲ့သို့ေသာ ကိစၥမ်ား၌ သတင္းရယူရန္ အခက္အခဲျဖစ္လာခ်ိန္တြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ျပတင္းေပါက္ တခုသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။
“က်ေနာ့္ အျမင္အရေတာ့ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့ေတြက တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြက စစ္ပြဲေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ တသမတ္တည္း သတင္းပို့နိုင္ျကတယ္။ ကိုးကန့္ လက္နက္ကိုင္ေတြနဲ့ မဆက္သြယ္ဖို့ တပ္မေတာ္က မီဒီယာေတြကို သတိေပးျပီးတဲ့ ေနာက္မွာ အဓိက မီဒီယာျကီးေတြ အားလံုးနီးပါး ကိုးကန့္တိုက္ပြဲ သတင္းေတြ ေဖာ္ျပတာ ရပ္တန့္သြားခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြကေတာ့ ဒီအေျကာင္းကို ဆက္ျပီး သတင္းပို့နိုင္ခဲ့ျကတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ို့တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြကေတာ့ တပ္မေတာ္ရဲ့ တရားဝင္ေျပာေရးဆိုခြင့္ ရွိသူေတြဆီက တုန့္ျပန္မႈရဖို့ မဆက္သြယ္နိုင္ခဲ့ျကဘူး” ဟု သူက ေျပာသည္။
ေသတြင္း အေျချပု တနသၤာရီ အပတ္စဉ္ထုတ္ ဂ်ာနယ္တြင္ ပံုမွန္ပါဝင္ေရးသား ေနသူတဦး ျဖစ္ျပီး တနသၤာရီတိုင္း အတြင္းမွ ေခ်ာင္းတခု ပ်က္စီးေနသည္ကို ေထာက္ျပသည့္ “ငါးရံ့တေကာင္၏ ရင္ဖြင့္သံ” အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးေျကာင့္ အသေရဖ်က္မႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံခဲ့ရသူလည္း ျဖစ္သည့္ ဦးေအာင္လြင္က ေဒသတြင္း ဂ်ာနယ္ဆိုသည္မွာ အစိုးရသစ္ ၏ လက္ေအာက္တြင္ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ရန္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရ အတြက္ ေမာင္းနွင္အား တခုျဖစ္ သည္ဟု ရွင္းျပသည္။
ရန္ကုန္ အေျခစိုက္ မီဒီယာမ်ားက ေဒသနွင့္ ပတ္သက္၍ သတင္းေရးသားေဖာ္ျပရန္ အခက္အခဲမ်ား ရွိေနခ်ိန္တြင္ တနသၤာရီ အေျခစိုက္ဂ်ာနယ္က ထိုကြက္လပ္ကို ျဖည့္ဆည္းေပးနိုင္သည္ ဟု သူက မွတ္ခ်က္ျပု သည္။ “တနသၤာရီ ဂ်ာနယ္ကို ဖတ္ရတာက အိမ္မွာခ်က္တဲ့ အစားအစာကို စားရသလိုပဲ။ ဒါေပမယ့္ တျခား စာေစာင္ေတြဖတ္ ရတာက အျပင္မွာ စားရတာနဲ့တူတယ္။ အဲဒါကအသိသာဆံုးပဲ” ဟု ဦးေအာင္လြင္က ေျပာသည္။ ထို့ေျကာင့္ ျမန္မာ လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္းတြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား၏ အခန္းက႑ဍက အေရးပါေသာ္လည္း လူအနည္းငယ္ကသာ အသိအမွတ္ ျပုျကသည္။ နားလည္ သေဘာေပါက္ျကသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၆ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ က ျပုလုပ္ခဲ့သည့္ စတုတၳအျကိမ္ေျမာက္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာကြန္ဖရင့္ တြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ゞင္းတို့ကို အင္အားျကီး မီဒီယာမ်ားနွင့္ ထပ္တူ အသိအမွတ္ျပုရန္ အစိုးရထံ ေတာင္းဆို ခဲ့ျကသည္။ ျပည္နယ္နွင့္ တိုင္းလွြတ္ေတာ္မ်ားသို့ ဝင္ေရာက္၍ သတင္းရယူနိုင္ေရးနွင့္ အစိုးရက ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈမ်ား ျပုလုပ္ေရးတို့ကို ေဆြးေနြးခဲ့ျကသည္။ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပားမွာ တိုးတက္မႈ ေနွာင့္ေနွးေနျကဆဲ ျဖစ္သည္။
“ဘာတိုးတက္မႈမွ မရွိဘူး။ သူတို့က က်ေနာ္တို့ကို မယံုျကည္ဘူး။ စိတ္တိုင္းမက်ဘူး။ သူတို့က သူတို့ကိုယ္ပိုင္ ဂ်ာနယ္ ထုတ္မယ္လို့ ျပန္ေျပာတယ္” ဟု ကနၱာရဝတီတိုင္းမ္ သတင္းဌာန၏ အယ္ဒီတာ ေဆရာစိုး(Say Reh Soe) က ေျပာသည္။ NLD ျပည္နယ္ အစိုးရသစ္နွင့္ ဆက္ဆံေရးက ယခင္အစိုးရနွင့္ နွိုင္းစာလွ်င္ အဆင္မေျပေျကာင္းလည္း သူက ထပ္ေျပာသည္။ခက္ခဲမႈမ်ားရွိေသာ္လည္း Tai TV Online ၏ အနာဂါတ္ ရည္ရြယ္ခ်က္က Tai National Channel ကို ထုတ္လွြင့္ရန္ ျဖစ္ သည္။
အလႉရွင္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့မရွိေသာ္လည္း ျပိုင္ဘက္မရွိေသာ ေဈးကြက္တြင္ ဧျပီလအတြင္းက သူတို့ ပထမဆံုး ေျခလွမ္းကို စနိုင္ခဲ့သည္။ Tai TV Online ကို တည္ေထာင္သူမ်ားက သူတို့၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္နိုင္ရန္ ျမန္မာနိုင္ငံမွ အျခား ရွမ္း မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း ၇ ခုနွင့္ ေဆြးေနြးခဲ့သည္။အဆိုပါ မီဒီယာအဖြဲ့မ်ားက နည္းပညာဆိုင္ရာ အသံုးအနံႈးသစ္မ်ားအတြက္ တူညီေသာ ရွမ္းဘာသာစကားကို အသံုးျပုရန္ နွင့္ ကြဲျပားေသာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိုးစုမ်ားျကားတြင္ လူမ်ိုးေရးခြဲျခားမႈနွင့္ ပဋိပကၡကို ျဖစ္ေစနိုင္ေသာ သတင္းမ်ားကို ေရွာင္ရွားရန္ သေဘာတူညီခဲ့ျကသည္။ ထို့ေနာက္ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာေရာ ျပည္ပမွာပါ အေျခစိုက္သည့္ Tai မီဒီယာ ( ရွမ္း မီဒီယာ)မ်ား အခ်င္းခ်င္း သတင္း အခ်က္အလက္နွင့္ အကူအညီမ်ား ေဝမွ်နိုင္မည့္ အဖြဲ့(group) တခုကို အခမဲ့ ဖုန္းေခၚဆို နိုင္ျပီး message လည္းပို့နိုင္သည့္ Line (အြန္လိုင္း ဆက္သြယ္ေရး အပလီေကးရွင္း)တြင္ ဖြင့္ခဲ့ျကသည္။
အမ်ားအျပားေပၚေပါက္လာေနသည့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာအဖြဲ့မ်ားမွာ ျကာရွည္ရပ္တည္နိုင္ရန္၊ ေငြေျကး အကန့္အသတ္ ရွိျခင္းနွင့္ လူသား အရင္းအျမစ္ဆိုင္ရာ အတားအဆီးမ်ားေျကာင့္ အလွ်င္အျမန္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားရမည့္ အနၱရာယ္မွ ကာကြယ္နိုင္ရန္ ထိုကဲ့သို့ေသာ တီထြင္ဖန္တီးမႈ ရွိသည့္ အေျဖမ်ားကို ရွာေဖြနိုင္ရမည္ ျဖစ္သည္။ DVB မွ ဂ်ာနယ္လစ္ တဦး ျဖစ္သည့္ ကဗ်ာဆရာ သားျကီးေမာင္ေဇယ်က တိုင္းရင္းသား မီဒီယာသည္ ဆူးမ်ား ဝိုင္းရံေနေသာ ပန္းတပြင့္ ျဖစ္ သည္ဟု ေျပာသည္။
“တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြက ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ့ေတြျကားမွာ အသက္ျပင္းျပင္းေတာင္ မရႉနိုင္ဘဲ ေနေနျကရတာပါ။ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြ အတြက္ နိုင္ငံတကာရဲ့ အကူအညီဆိုတာက ေသခါနီး လူတ ေယာက္ အတြက္ ေရတစက္လိုပါပဲ” ဟု သူကဆိုသည္။
(ကိုေထြးသည္ Cardiff တကၠသိုလ္ မွ စာနယ္ဇင္းပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ့လြန္ ေက်ာင္းသားတဦး ျဖစ္ျပီး စာနယ္ဇင္း၊ မီဒီယာ နွင့္ ဆက္သြယ္ေရး တို့ကို ေလ့လာေနသည္။ ယခုေဆာင္းပါးသည္ Oxford တကၠသိုလ္၏ ျမန္မာ့ေရးရာ ဖိုရမ္တခုျဖစ္ေသာ Tea Circle တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ “Ethnic Media in Burma” ကို ဘာသာျပန္ဆို ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)
By ကိုေထြး 19 June 2017
၂၀၁၁ ခုနွစ္ေနာက္ပိုင္း ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အစိုးရ၏ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ားေျကာင့္ ပင္မမီဒီယာတြင္ေရာ တိုင္းရင္းသား မီဒီ ယာတြင္ပါ ထူးျခားသိသာေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား ရွိလာသည္။ မီဒီယာဌာန အသစ္မ်ားလည္း အမ်ားအျပား ေပၚ ေပါက္ လာသည္။စာေပစိစစ္ေရး အဖြဲ့ကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ျခင္း နွင့္ ျပည္ပေရာက္ မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းမ်ားကို ျပည္တြင္းတြင္ လုပ္ကိုင္ရန္ ခြင့္ျပုေပးျခင္းတို့ အားျဖင့္ ယခင္သမၼတ ဦးသိန္းစိန္၏ အရပ္သားတပိုင္း အစိုးရက သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ကို ဦးတည္ေသာ အဓိကက်သည့္ အခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ယခုအခါ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ စာေစာင္ ၈၈၅ ခုေက်ာ္ကို အစိုးရက ခြင့္ျပုေပးခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၄ ခုနွစ္တြင္ မွတ္ပံုတင္ထားသည့္ စာေစာင္ ၃၀ဝ ရွိခဲ့ရာမွ တိုးလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ထုတ္ေဝမႈမ်ားထဲတြင္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသား ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝ ေသာ ေန့စဉ္ သတင္းစာ ၃ ေစာင္၊ တိုင္းရင္းသား ဘာသာမ်ားျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၄၀ နွင့္ တိုင္းရင္းသား ဘာသာ မဂၢဇင္း ၇ ခုရွိသည္ဟု ျပန္ျကားေရး ဝန္ျကီးဌာန ဝန္ျကီး ဦးေဖျမင့္၏ အဆိုအရ သိရသည္။အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝမႈမ်ားက တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား သတိျပုမိစရာ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ က်ယ္ျပန့္လာျခင္းကို ေဖာ္ျပေနပါသည္။
တိုင္းရင္းသားမီဒီယာ ဆိုသည္မွာ မည္သည့္ေနရာတြင္မဆို ျမန္မာဘာသာကို အသံုးျပု၍ သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု ဘာသာစကားကို အသံုးျပု၍ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ား၏ အေရးကိစၥ မ်ားကို အေလးေပးေဖာ္ျပ၍ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ားနွင့္ တြဲဖက္ေဆာင္ရြက္ေနေသာ စာေစာင္မ်ား၊ အသံလွြင့္ဌာန မ်ား သို့ မဟုတ္ အင္တာနက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္မ်ားကို က်ေနာ္ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို့နည္းတူ ျပည္နယ္ကို အေျချပု၍၊ ေဒသကို အေျချပု ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုေဒသမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုအေရးကို အေလးေပးေသာ အခါအားေလွ်ာ္စြာ ထုတ္ေဝျဖန့္ခ်ီသည့္ စာေစာင္မ်ားလည္း အပါအဝင္ ျဖစ္ပါသည္။
နိုဘယ္လ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္နွင့္ သူ၏ အမ်ိုးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ့ခ်ုပ္ (NLD) ပါတီက ဦးေဆာင္ ေသာ လက္ရွိ အစိုးရလက္ထက္တြင္ မီဒီယာလုပ္ငန္းက႑ဍ ေနာက္ထပ္တိုးတက္မႈမ်ား ဆက္လက္ျမင္ေတြ့ရမည္ဟု မီဒီ ယာ ေလ့လာေစာင့္ျကည့္သူအမ်ားအျပားက ယံုျကည္ခဲ့ျကသည္။ သို့ေသာ္လည္း ကမၻာ့ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ေန့ (World Press Freedom Day) တြင္ PEN Myanmar က ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ ေျကညာခ်က္တခုအရ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ မီဒီယာ လြတ္လပ္ခြင့္အမွတ္က ရနိုင္သည့္ အမွတ္ ၆၀ တြင္ ၈ မွတ္သာ ရေျကာင္း သိရသည္။
သတင္းအခ်က္အလက္ရယူေရး၊ ေဈးကြက္နွင့္ ဘ႑ဍာေရးပိုင္းတြင္ အကန့္အသတ္ရွိေနျခင္း၊ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ားအား အေနွာက္ အယွက္ေပးမႈမ်ား ရွိေနျခင္းတို့နွင့္ အတူ ပင္မျဖစ္သည့္ ျမန္မာမီဒီယာမ်ားနွင့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား အပါအဝင္ မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းမ်ားအတြက္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရးက အဓိကက်ေသာ အတားအဆီး ျဖစ္ေနသည္။ထို့ျပင္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ားမွာ ဆက္သြယ္ေရး ဥပေဒမွ ပုဒ္မ ၆၆(ဃ) နွင့္ ရင္ဆိုင္ရနိုင္သည့္ အေျခ အေနနွင့္ ျကံုေနျကရသည္။ အဆိုပါ ပုဒ္မမွာ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ရက္မ်ားကို အသံုးျပု၍ အသေရဖ်က္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္ ၃ နွစ္ အထိခ်မွတ္ခံရနိုင္သည့္ ပုဒ္မ ျဖစ္ပါသည္။
ထိုပုဒ္မ ျဖင့္ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံရသူ ယခုခ်ိန္အထိ အနည္းဆံုး ၅၄ ဦး ရွိခဲ့ျပီ ျဖစ္ျပီး ၈ ဦးက လူမႈကြန္ရက္မွ သူတို့၏ ေရးသားမႈမ်ားေျကာင့္ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္းခံခဲ့ရေျကာင္း လူ့အခြင့္အေရး ေစာင့္ ျကည့္မႈ အဖြဲ့(HRW) မွ ပို့ေဆာင္ေရးနွင့္ ဆက္သြယ္ေရး ဝန္ျကီးဌာနမွ တာဝန္ရွိသူမ်ား နွင ေရွ့ေနခ်ုပ္ ထံ ေပးပို့သည့္ စာ တေစာင္အရသိရသည္။
မျကာေသးမီက The Voice သတင္းစာ အယ္ဒီတာခ်ုပ္နွင့္ ပင္တိုင္ သေရာ္စာေရးသားသည့္ စာေရးဆရာတို့ကို တပ္မေတာ္က ပုဒ္မ ၆၆(ဃ) ျဖင့္ တရားစြဲဆိုခဲ့သည္။ထိုကဲ့သို့ ေသာအခက္အခဲမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ သတင္း၊ အားကစား၊ ေဖ်ာ္ေျဖေရး နွင့္ ေဗဒင္ အေျကာင္းမ်ား ေဖာ္ျပသည့္ ေန့စဉ္၊ အပါတ္စဉ္နွင့္ လစဉ္ထုတ္ စာေစာင္မ်ားကို ျမန္မာဘာသာနွင့္ေရာ တိုင္းရင္းသား ဘာသာမ်ားျဖင့္ပါ ထုတ္ေဝေနျကသည္။ အခ်ို့က ဆက္လက္ရပ္တည္ နိုင္ခဲ့ျကေသာ္လည္း အမ်ားအျပားမွာ ေပ်ာက္ ကြယ္သြားခဲ့ရသည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ ျပႆနာမ်ားက ျပည္နယ္နွင့္ ေဒသကို လိုက္၍ အမ်ိုးမ်ိုး ရွိပါသည္။ အခ်ို့ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ား သို့မဟုတ္ ေဒသအေျခစိုက္နွင့္ ျပည္နယ္အေျခစိုက္ စာေစာင္မ်ားမွာ သူတို့၏ လုပ္ငန္းကို ေရရွည္ ထိန္းသိမ္းမထားနိုင္ျကပါ။
အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား အေပၚမ်ားစြာ မွီခိုေနရျခင္း၊ ေဈး ကြက္က အကန့္အသတ္ရွိေနျခင္းနွင့္ လူသားအရင္းအျမစ္ နည္းပါးျခင္းတို့ေျကာင့္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကယားျပည္ နယ္ အေျခစိုက္ ကနၱာရဝတီတိုင္းမ္ သတင္းဌာနသည္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့မႈ အေပၚတြင္ အဓိက မွီခိုေနရသည္။ အင္အားေကာင္းသည့္ ျမန္မာ စာေစာင္မ်ားနွင့္ ယွဉ္ျပိုင္ရာတြင္ တိုင္းရင္းသား သတင္း အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပား ရင္ဆိုင္ျကရသည့္ ျပႆနာ တခုျဖစ္ပါသည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားမွာ လူသားအရင္းအျမစ္ ျပႆနာနွင့္လည္း ရင္ဆိုင္ျကရသည္။ အေျကာင္းမွာ သူတို့က နာမည္ ျကီး မီဒီယာမ်ားကဲ့သို့ ကြ်မ္းက်င္သည့္ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ား၊ အယ္ဒီတာမ်ားကို ဆြဲေဆာင္နိုင္သည့္ လစာ မေပးနိုင္ေသာေျကာင့္ ျဖစ္သည္။
ထိုကဲ့သို့ စိန္ေခၚမႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း အခ်ို့ က နည္းပညာတိုးတက္လာျခင္းေျကာင့္ ေပၚေပါက္လာသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အားသာခ်က္ယူျပီး ျကိုးစားေနျကသည္။ လူမႈကြန္ရက္ကို အသံုးျပု၍ သူတို့ ေဒသတြင္ ဘာေတြ ျဖစ္ေနသည္ဆိုသည့္ သတင္းမ်ားကို ေဝမွ်ျကသည္။ဥပမာျပရလွ်င္ ရွမ္းျပည္နယ္မွ ဓနုတိုင္းရင္းသား အဖြဲ့တခုက Voice of Danu အမည္ရွိ Facebook စာမ်က္နွာမွ တဆင့္ သူတို့၏ အေရး ကိစၥမ်ားကို ေဝမွ်ေပးေနသည္။ မိုဘိုင္းဖုန္းျဖင့္ အင္တာနက္ အသံုးျပုနိုင္မႈ သိသိသာသာတိုးတက္လာျခင္း (Freedom House ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၅ ခုနွစ္ တြင္ ၇၀ ရာခိုင္နႈန္း အထိ တိုးလာခဲ့သည္) နွင့္ Facebook အသံုးျပုသူ အေရအတြက္ တိုးတက္လာျခင္း (Internet World Stats ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၆ ခုနွစ္တြင္ ၁၁ သန္း အထိေရာက္လာခဲ့သည္) တို့ေျကာင့္ အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပားက အင္တာနက္ကို ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ား၏ အနာဂါတ္အတြက္ ဗဟိုခ်က္ အျဖစ္ ျမင္ျကသည္။
ゞင္းတို့ထဲမွ ထိုင္းနိုင္ငံ ခ်င္းမိုင္ အေျခစိုက္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္းတခု ျဖစ္သည့္ Tai TV Online က အခက္အခဲမ်ားကို ေက်ာ္ျဖတ္နိုင္ရန္ Facebook နွင့္ YouTube တို့ကဲ့သို့ေသာ လူမႈကြန္ရက္မ်ားတြင္ သူတို့၏ သတင္းမ်ားကို တင္ေပးေနသည္။ နိုင္ငံတကာမွ အလႉရွင္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့ မရရွိသလို တည္ျငိမ္ေသာ ေဈးကြက္ မရွိ ေသာ္လည္း ကိုယ့္ဖာသာရပ္တည္ေနျပီး လူသားအရင္း အျမစ္လည္း အမ်ားအျပားရွိေနသည္။၂၀၁၃ ခုနွစ္က စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ Tai TV Online ကို အဖြဲ့ဝင္ ၁၉ ဦးျဖင့္ ဖြဲ့စည္းထားျပီး သူတို့မွာ ေဆာက္လုပ္ေရး လုပ္သားမ်ား၊ အိမ္ အကူမ်ား၊ အထည္ခ်ုပ္ လုပ္သားမ်ား၊ ခ်င္းမိုင္နွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မွ ေက်ာင္းသားမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ Tai TV Online ကို တည္ေထာင္သူ တဦးျဖစ္သည့္ နန္းခမ္းအင္ (သူက စာနယ္ဇင္းပညာကို ယခင္က ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံ (DVB) နွင့္ ျမန္မာ့ေရဒီယိုနွင့္ ရုပ္ျမင္သံျကား (MRTV) တို့တြင္ ဆယ္စုနွစ္ တခုေက်ာ္ အလုပ္ လုပ္ရင္း သင္ယူခဲ့သူ) က သူတို့ အဖြဲ့အေျကာင္း ရွင္းျပပါသည္။
“မိုဘိုင္းဖုန္း ရွိသူတိုင္း ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ ျဖစ္နိုင္တယ္ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးအေပၚမွာ က်မတို့ အေျခခံခဲ့ပါတယ္။ လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္းထဲမွာ မီဒီယာကို စိတ္ဝင္စားတဲ့ သူေတြရွိပါတယ္။ ဒါေျကာင့္ အဲဒါက သူတို့ စမ္းသပ္ဖို့နဲ့ ေလ့က်င့္ဖို့ ေနရာ ျဖစ္လာပါတယ္” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။ မီဒီယာကို စိတ္ဝင္စားေသာ မည္သည့္ အလုပ္သမားမဆို သူတို့၏ အြန္လိုင္းမီဒီယာတြင္ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း ဂ်ာနယ္လစ္မ်ား၊ တင္ဆက္သူမ်ား ျဖစ္လာနိုင္သည္ဟုလည္း သူက ထပ္ေျပာ သည္။ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္ တေလွ်ာက္ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာ အဖြဲ့ဝင္မ်ားက သတင္းမ်ား၊ စိတ္ကူးမ်ား၊ ယဉ္ေက်းမႈနွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကို မွ်ေဝရင္း လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းကို ခ်ိတ္ဆက္မႈမ်ား မည္သို့ ေဆာင္ရြက္ ေပးနိုင္သည္ကို Tai TV Online က ဥပမာတခု အျဖစ္ ျပသေနသည္။
ေရွြ့ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား၏ မီဒီယာ စြမ္းရည္ ဖြံ့ျဖိုးလာနိုင္သည္ကိုလည္း သက္ေသျပေနသည္။ အဖြဲ့ဝင္ အားလံုးက ေစတနာ့ဝန္ထမ္းမ်ား ျဖစ္ျကသည္။ တပတ္လွ်င္ ရုပ္ျမင္သံျကား အစီအစဉ္တခု ထုတ္လုပ္နိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားျပီး သူတို့ အလုပ္အားသည့္ အခ်ိန္မ်ားတြင္ ဂ်ာနယ္လစ္မ်ား၊ တင္ဆက္သူမ်ား အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ျကသည္။ဗီဒီယို အမ်ားစုမွာ ၃ မိနစ္မွ ၁၀ မိနစ္ အတြင္းျကာျမင့္ျပီး ျပည္တြင္း စစ္ေရွာင္ဒုကၡသည္မ်ား၊ စစ္ပြဲမ်ား၊ ေရွြ့ေျပာင္း အေျခခ်မႈမ်ား၊ ေျမျမႈပ္မိုင္းမ်ား၊ ရွမ္းစာေပနွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ အစရွိသျဖင့္ အေျကာင္းအရာ ေခါင္းစဉ္မ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ ပါဝင္သည္။
ကြန္ပ်ူတာ အသံုးျပုျခင္းနွင့္ တည္းျဖတ္ျခင္းမ်ားကို မီဒီယာမွ ျဖစ္ျပီး သူတို့၏ အသိပညာမ်ားကို အဖြဲ့အတြင္းတြင္ ေဝမွ်ေပးေသာ ေက်ာင္းသား အဖြဲ့ဝင္မ်ားထံမွ သင္ယူျကသည္။ Tai TV Online နွင့္ ပတ္သက္သည့္ ပစၥည္းမ်ားကို ခ်င္းမိုင္ရွိ Migrant Learning Centre (MLC) တြင္ ထားရွိသည္။ ဘ႑ဍာေရးနွင့္ ပတ္သက္၍ အခက္အခဲမ်ားစြာ ရွိေနေသးေသာ္လည္း နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့မႈ မပါဘဲ ရပ္တည္ ခဲ့သည္မွာ ၄ နွစ္ရွိျပီ ျဖစ္သည္။တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ေရရွည္ ရွင္သန္ရပ္တည္ေရး အတြက္ ဘ႑ဍာေရးနွင့္ ရံပံုေငြက ျကီးမားေသာ အတားအဆီး မ်ား ျဖစ္ေနပါေသးသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား၏ ရံပံုေငြ ရရွိမႈက အမ်ိုးမ်ိုး ျဖစ္သည္။ အခ်ို့က ကိုယ္ပိုင္ ေငြေျကးေပၚတြင္ မွီခိုျကသည္။ က်ေနာ္ မျကာေသးခင္က ျပုလုပ္ခဲ့သည့္ ေလ့လာမႈ စာတမ္းတခု (The Role of Ethnic Media in the ‘New Myanmar) တြင္ ရွမ္းဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္တခု ျဖစ္ေသာ Hsen Pai အေန ျဖင့္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား၏ ဘ႑ဍာေရး အေထာက္အပံ့အေပၚတြင္ မွီခိုျခင္းေျကာင့္ အနုတ္သေဘာေဆာင္သည့္ အေတြ့အျကံုမ်ား ရခဲ့ေျကာင္း တင္ျပထားပါသည္။ ယခုအခါ အဆိုပါဂ်ာနယ္သည္ ကိုယ္ပိုင္ေငြေျကး၊ ျပည္တြင္း အလႉရွင္မ်ား သို့မဟုတ္ ရွမ္း တိုင္းရင္းသား အသိုင္းအဝိုင္းမွ ရွယ္ယာပိုင္ရွင္မ်ားနွင့္ အေရာင္း ေျကာ္ျငာထည့္သြင္းမႈမ်ား စသည္တို့မွ ရရွိသည့္ ေငြျဖင့္ ရပ္တည္နိုင္ရန္ ျကိုးစားေနပါသည္။
သို့ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အခ်ို့မွာ ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္တည္နိုင္ျခင္း မရွိသည့္ အတိုင္းအတာမ်ားေျကာင့္ နိုင္ငံတကာ အလႉရွင္မ်ား အေပၚတြင္ အဓိက မွီခိုအားထားေနျကရဆဲ ျဖစ္သည္။ သူတို့ ကိုယ္တိုင္ ရပ္တည္နိုင္ရန္ ျကိုးစားေသာ္လည္း မီဒီယာ ထုတ္လုပ္မႈမွ ရရွိသည့္ဝင္ေငြ ထိထိေရာက္ေရာက္ တိုးပြားလာေအာင္ မျပုနိုင္ခဲ့ျကပါ။ ယခင္က ျပည္ပ အေျခစိုက္ မီဒီယာမ်ား ျဖစ္သည့္ Irrawaddy နွင့္ DVB သတင္းဌာနမ်ားသည္ သူတို့၏ ဝက္ဘ္ဆိုက္နွင့္ အြန္လိုင္း ေျကာ္ျငာမ်ားမွ တဆင့္ ဝင္ေငြမ်ား ရရွိျကျပီး Tai TV Online ကဲ့သို့ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ထိုပံုစံအတိုင္း ျကိုးစားခဲ့ျကေသာ္လည္း သူတို့၏ ဝန္ထမ္းမ်ားမွာ ေျကာ္ျငာမ်ား ရရွိရန္ အခက္အခဲမ်ား နွင့္ ရင္ဆိုင္ရေလ့ ရွိသည္။
အစိုးရထံမွလည္း ေငြေျကး အေထာက္အပံ့ မရရွိေျကာင္းလည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက မွတ္ခ်က္ျပုခဲ့ျကသည္။“က်မတို့ရဲ့ အစီအစဉ္ကေန ဝင္ေငြလိုခ်င္ပါတယ္။ YouTube ကို အသံုးျပုျပီး ဝင္ေငြရဖို့ ျကိုးစားခဲ့ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ ခဲ့ပါဘူး” ဟု Tai TV Online မွ နန္းခမ္းအင္ ကေျပာသည္။ သူတို့၏ လုပ္ငန္းက အြန္လိုင္းေျကာ္ျငာမ်ားမွတဆင့္ ဝင္ေငြ ရရွိနိုင္ေျကာင္း သိေသာ္လည္း ထိုနည္းလမ္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ အတြက္ အဖြဲ့ဝင္မ်ားတြင္ လံုေလာက္ေသာ နည္းပညာ ကြ်မ္းက်င္မႈ မရွိျကပါ။
နိုင္ငံတကာ၏ ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈအေပၚ ပိုမိုမွီခိုျခင္းက တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရး အေျဖတခု မဟုတ္ပါ။ သို့ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား ကိုယ့္ေျခေထာက္ေပၚ ကိုယ္ရပ္နိုင္ျခင္းမရွိမီ နိုင္ငံတကာ ေငြေျကး အေထာက္အပံ့မ်ားကို ျဖတ္ေတာက္လိုက္ျခင္းကလည္း အရင္းအျမစ္မ်ားကို ျဖုန္းတီးျခင္းသာ ျဖစ္ေစပါလိမ့္မည္။ Hsen Pai ဂ်ာနယ္၏ ကိုယ္ပိုင္ရံပံုေငြရွာေဖြသည့္ ပံုစံက ေကာင္းပါသည္၊ သို့ေသာ္လည္း အဖြဲ့အစည္း အသီးသီးတြင္ ကြဲျပားျခားနားေသာ စိန္ေခၚမႈ အခက္အခဲမ်ား ရွိေနပါသည္။
အလႉရွင္မ်ား အေနျဖင့္ ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈ ေပးသည့္ အစား တိုင္းရင္သား မီဒီယာမ်ား အြန္လိုင္း ေျကာ္ျငာမ်ားမွ တဆင့္ ဝင္ေငြရရွိနိုင္ေရးအတြက္ နည္းပညာဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္ သင္ျကားေပးမႈမ်ား သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသားမီဒီယာမ်ားမွ သတင္းမ်ားကို မီဒီယာအဖြဲ့အစည္းျကီးမ်ားသို့ ေရာင္းခ်နိုင္မည့္ နည္းလမ္းတခု ဖန္တီးေရး တို့ကို ကူညီေပးရန္ စဉ္းစားသင့္ပါသည္။မြန္-ျမန္မာ ၂ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ မြန္ျပည္နယ္ အေျခစိုက္ သံလြင္တိုင္းမ္ ဂ်ာနယ္မွ အယ္ဒီတာ တဦး ျဖစ္သည့္ နိုင္အာကာ က မြန္ျပည္နယ္တြင္ ျပည္နယ္ သို့မဟုတ္ တိုင္းရင္းသား အေျချပု ဂ်ာနယ္မ်ား အေနျဖင့္ ေငြေျကးအရ အက်ိုး အျမတ္ မရွိေျကာင္း ေျပာသည္သည္။
ေဈးကြက္ ေသးငယ္သည့္ မြန္ျပည္နယ္တြင္ ျပည္နယ္ အေျခစိုက္ ဂ်ာနယ္ ၄ ခုရွိျပီး ゞင္းတို့မွာ မြန္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၂ ခု၊ မြန္-ျမန္မာ ၂ ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၁ ခုနွင့္ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ထုတ္ေဝသည့္ ဂ်ာနယ္ ၁ ခုျဖစ္ေျကာင္း နိုင္အာကာ၏ အဆိုအရ သိရသည္။“အခုဆိုရင္ လူမႈကြန္ရက္ ေတြကေန သတင္းေတြ သိနိုင္ေနျပီ။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ လူငယ္မ်ိုးဆက္ေတြက ဂ်ာနယ္ ဝယ္မဖတ္ေတာ့ဘူး” ဟု သူက ေျပာသည္။ အခ်ို့မီဒီယာမ်ားက သတင္း ဗီဒီယိုဖိုင္မ်ား ထုတ္လုပ္သည့္ ဗ်ူဟာကို အသံုးျပုျခင္းမွာ ゞင္းတို့ကို အျခားေသာ မီဒီယာလုပ္ငန္းျကီးမ်ားသို့ ေရာင္းခ်ျခင္းအားျဖင့္ ေရရွည္ရပ္တည္နိုင္ေရးဟု သူက ထပ္ေျပာသည္။Tai TV Online အဖြဲ့ဝင္မ်ား အေနျဖင့္ အြန္လိုင္း TV ကိုသာ ထုတ္လုပ္၍ YouTube နွင့္ Facebook သို့ တင္ျကျပီး သူတို့ တြင္ follower ၉၃၇၁၆ ဦးနွင့္ Like လုပ္ထားသူ ၈၇၆၇၈ ေက်ာ္ ရွိသည္။
အဆိုပါ ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ကာလျကာရွည္စြာ လုပ္ကိုင္ခဲ့ျကသည့္ Karen Information Centre ( Like ၂၁ ၄၇၁)၊ Shan Herald News for Agency (Like ၁၅၂၀၅) နွင့္ Mon News Agency (Like ၃၅၁၇၀) ကဲ့သို့ေသာ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားထက္ မ်ားျပားေသာ္လည္း လူျကိုက္မ်ား သည့္ ျမန္မာ မီဒီယာမ်ားထက္ မ်ားစြာ နည္းပါးေနဆဲ ျဖစ္သည္။လူသိမ်ားမႈရွိေနေသာ္လည္း Tai TV Online က ရွမ္းဘာသာနွင့္ ထိုင္းဘာသာကိုသာ သံုးစြဲသည့္အတြက္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု အသိုင္းအဝိုင္းနွင့္ ထိေတြ့နိုင္မည့္ လမ္းေျကာင္းမ်ား ျပတ္ေတာက္ေနသည္။ သို့ေသာ္လည္း တည္ေထာင္သူမ်ားက ထိုအခ်က္ကို ゞင္းတို့ ေအဂ်င္စီ၏ အင္အားတခု အျဖစ္ ျမင္ထားသည္။
“မိခင္ဘာသာစကားကို သံုးစြဲထားတဲ့အတြက္ တျခားဘာသာစကားေတြ မေျပာနိုင္တဲ့သူေတြ အတြက္ သတင္းေတြ ေပးနိုင္ပါတယ္။ က်မတို့နဲ့ ဘာသာစကား တူညီတဲ့ က်မတို့ရဲ့ အရင္းအျမစ္ေတြဆီက ယံုျကည္မႈေတြ ရပါတယ္။ စကားျပန္ကတဆင့္ ျဖတ္သန္းစရာ မလိုဘဲနဲ့ ယံုျကည္ အားထားရတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ က်မတို့ တိုက္ရိုက္ ရရွိပါတယ္။ တခ်ို့ေဒသခံေတြက ဗမာလို သို့မဟုတ္ အဂၤႅိပ္လို ေမးရင္ စကားေျပာဖို့ ေျကာက္ျကတယ္။ က်မတို့က သူတို့ရဲ့ ခံစားမႈကို တိုက္ရိုက္ ရရွိနိုင္ပါတယ္” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။
လြန္ခဲ့ေသာ ၃ နွစ္က Thai Public Broadcasting Service ၏ citizen journalist အစီအစဉ္က သူတို့၏ ရုပ္သံလိုင္း မ်ားတြင္ ရွမ္းဘာသာျဖင့္တင္ျပသည့္ ၁၅ မိနစ္စာ အစီအစဉ္ကို ထိုင္းစာတမ္းထိုးျဖင့္ ေန့စဉ္ ထုတ္လွြင့္ရန္ Tai TV Online ကို အခြင့္အေရးေပးလာခဲ့သည္။ သို့ေသာ္လည္း သူတို့ ညင္းပယ္ခဲ့ရသည္။ အဘယ္ေျကာင့္ ဆိုေသာ္ ေန့စဉ္ အစီအစဉ္တခုအျဖစ္ သူတို့ ထုတ္လုပ္မေပးနိုင္ေသာေျကာင့္ ျဖစ္သည္။“တခ်ို့ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း (volunteer) ေတြက ဂ်ာနယ္လစ္ ျဖစ္ခ်င္ျကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို့ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ အလုပ္လုပ္ေနရေတာ့ သတင္းလိုက္ဖို့ အတြက္ အျမဲတမ္း အာရံုစိုက္ျပီး မေနနိုင္ျကပါဘူး။ သူတို့ ကမ္းလွမ္းလွမ္းတာက ကမ္းလွမ္းတာ သက္သက္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီအတြက္ ဘယ္လိုေပးမယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္မ်ိုး မပါဘူးေလ” ဟု နန္းခမ္းအင္က ေျပာသည္။
သို့ေသာ္လည္း အျခား မီဒီယာမ်ားနွင့္ ယွဉ္လွ်င္ Tai TV Online ၏ အားသာခ်က္က သူတို့ ကြဲျပားစံုလင္ေသာ အဖြဲ့ဝင္မ်ား၏ ကြန္ရက္က လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္း၏ အျကိုအျကားေနရာမ်ားမွ သတင္းမ်ားအထိ ရနိုင္သည္ဟု သူက ရွင္းျပသည္။လက္ရွိ ျငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဉ္ကို ေလ့လာေနသည့္ သုေတသီတဦး ျဖစ္ေသာ စိုင္းလိတ္ကလည္း ၂၀၁၅ ခုနွစ္က ျဖစ္ပြားခဲ့သည့္ တပ္မေတာ္နွင့္ ကိုးကန့္ အဖြဲ့တို့၏ ပဋိပကၡကို ျပန္ေျပာရင္း အဆိုပါ အယူအဆကို ေထာက္ခံသည္။ ထိုကဲ့သို့ေသာ ကိစၥမ်ား၌ သတင္းရယူရန္ အခက္အခဲျဖစ္လာခ်ိန္တြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ျပတင္းေပါက္ တခုသဖြယ္ ျဖစ္လာသည္။
“က်ေနာ့္ အျမင္အရေတာ့ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့ေတြက တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြက စစ္ပြဲေတြနဲ့ ပတ္သက္လို့ တသမတ္တည္း သတင္းပို့နိုင္ျကတယ္။ ကိုးကန့္ လက္နက္ကိုင္ေတြနဲ့ မဆက္သြယ္ဖို့ တပ္မေတာ္က မီဒီယာေတြကို သတိေပးျပီးတဲ့ ေနာက္မွာ အဓိက မီဒီယာျကီးေတြ အားလံုးနီးပါး ကိုးကန့္တိုက္ပြဲ သတင္းေတြ ေဖာ္ျပတာ ရပ္တန့္သြားခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြကေတာ့ ဒီအေျကာင္းကို ဆက္ျပီး သတင္းပို့နိုင္ခဲ့ျကတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ို့တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြကေတာ့ တပ္မေတာ္ရဲ့ တရားဝင္ေျပာေရးဆိုခြင့္ ရွိသူေတြဆီက တုန့္ျပန္မႈရဖို့ မဆက္သြယ္နိုင္ခဲ့ျကဘူး” ဟု သူက ေျပာသည္။
ေသတြင္း အေျချပု တနသၤာရီ အပတ္စဉ္ထုတ္ ဂ်ာနယ္တြင္ ပံုမွန္ပါဝင္ေရးသား ေနသူတဦး ျဖစ္ျပီး တနသၤာရီတိုင္း အတြင္းမွ ေခ်ာင္းတခု ပ်က္စီးေနသည္ကို ေထာက္ျပသည့္ “ငါးရံ့တေကာင္၏ ရင္ဖြင့္သံ” အမည္ရွိ ေဆာင္းပါးေျကာင့္ အသေရဖ်က္မႈျဖင့္ တရားစြဲဆိုျခင္း ခံခဲ့ရသူလည္း ျဖစ္သည့္ ဦးေအာင္လြင္က ေဒသတြင္း ဂ်ာနယ္ဆိုသည္မွာ အစိုးရသစ္ ၏ လက္ေအာက္တြင္ ျပုျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ေဖာ္ေဆာင္ရန္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရ အတြက္ ေမာင္းနွင္အား တခုျဖစ္ သည္ဟု ရွင္းျပသည္။
ရန္ကုန္ အေျခစိုက္ မီဒီယာမ်ားက ေဒသနွင့္ ပတ္သက္၍ သတင္းေရးသားေဖာ္ျပရန္ အခက္အခဲမ်ား ရွိေနခ်ိန္တြင္ တနသၤာရီ အေျခစိုက္ဂ်ာနယ္က ထိုကြက္လပ္ကို ျဖည့္ဆည္းေပးနိုင္သည္ ဟု သူက မွတ္ခ်က္ျပု သည္။ “တနသၤာရီ ဂ်ာနယ္ကို ဖတ္ရတာက အိမ္မွာခ်က္တဲ့ အစားအစာကို စားရသလိုပဲ။ ဒါေပမယ့္ တျခား စာေစာင္ေတြဖတ္ ရတာက အျပင္မွာ စားရတာနဲ့တူတယ္။ အဲဒါကအသိသာဆံုးပဲ” ဟု ဦးေအာင္လြင္က ေျပာသည္။ ထို့ေျကာင့္ ျမန္မာ လူမႈ အသိုင္းအဝိုင္းတြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ား၏ အခန္းက႑ဍက အေရးပါေသာ္လည္း လူအနည္းငယ္ကသာ အသိအမွတ္ ျပုျကသည္။ နားလည္ သေဘာေပါက္ျကသည္။
ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၆ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ က ျပုလုပ္ခဲ့သည့္ စတုတၳအျကိမ္ေျမာက္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာကြန္ဖရင့္ တြင္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာမ်ားက ゞင္းတို့ကို အင္အားျကီး မီဒီယာမ်ားနွင့္ ထပ္တူ အသိအမွတ္ျပုရန္ အစိုးရထံ ေတာင္းဆို ခဲ့ျကသည္။ ျပည္နယ္နွင့္ တိုင္းလွြတ္ေတာ္မ်ားသို့ ဝင္ေရာက္၍ သတင္းရယူနိုင္ေရးနွင့္ အစိုးရက ေငြေျကးေထာက္ပံ့မႈမ်ား ျပုလုပ္ေရးတို့ကို ေဆြးေနြးခဲ့ျကသည္။ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း အမ်ားအျပားမွာ တိုးတက္မႈ ေနွာင့္ေနွးေနျကဆဲ ျဖစ္သည္။
“ဘာတိုးတက္မႈမွ မရွိဘူး။ သူတို့က က်ေနာ္တို့ကို မယံုျကည္ဘူး။ စိတ္တိုင္းမက်ဘူး။ သူတို့က သူတို့ကိုယ္ပိုင္ ဂ်ာနယ္ ထုတ္မယ္လို့ ျပန္ေျပာတယ္” ဟု ကနၱာရဝတီတိုင္းမ္ သတင္းဌာန၏ အယ္ဒီတာ ေဆရာစိုး(Say Reh Soe) က ေျပာသည္။ NLD ျပည္နယ္ အစိုးရသစ္နွင့္ ဆက္ဆံေရးက ယခင္အစိုးရနွင့္ နွိုင္းစာလွ်င္ အဆင္မေျပေျကာင္းလည္း သူက ထပ္ေျပာသည္။ခက္ခဲမႈမ်ားရွိေသာ္လည္း Tai TV Online ၏ အနာဂါတ္ ရည္ရြယ္ခ်က္က Tai National Channel ကို ထုတ္လွြင့္ရန္ ျဖစ္ သည္။
အလႉရွင္မ်ား၏ အေထာက္အပံ့မရွိေသာ္လည္း ျပိုင္ဘက္မရွိေသာ ေဈးကြက္တြင္ ဧျပီလအတြင္းက သူတို့ ပထမဆံုး ေျခလွမ္းကို စနိုင္ခဲ့သည္။ Tai TV Online ကို တည္ေထာင္သူမ်ားက သူတို့၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္နိုင္ရန္ ျမန္မာနိုင္ငံမွ အျခား ရွမ္း မီဒီယာ အဖြဲ့အစည္း ၇ ခုနွင့္ ေဆြးေနြးခဲ့သည္။အဆိုပါ မီဒီယာအဖြဲ့မ်ားက နည္းပညာဆိုင္ရာ အသံုးအနံႈးသစ္မ်ားအတြက္ တူညီေသာ ရွမ္းဘာသာစကားကို အသံုးျပုရန္ နွင့္ ကြဲျပားေသာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိုးစုမ်ားျကားတြင္ လူမ်ိုးေရးခြဲျခားမႈနွင့္ ပဋိပကၡကို ျဖစ္ေစနိုင္ေသာ သတင္းမ်ားကို ေရွာင္ရွားရန္ သေဘာတူညီခဲ့ျကသည္။ ထို့ေနာက္ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာေရာ ျပည္ပမွာပါ အေျခစိုက္သည့္ Tai မီဒီယာ ( ရွမ္း မီဒီယာ)မ်ား အခ်င္းခ်င္း သတင္း အခ်က္အလက္နွင့္ အကူအညီမ်ား ေဝမွ်နိုင္မည့္ အဖြဲ့(group) တခုကို အခမဲ့ ဖုန္းေခၚဆို နိုင္ျပီး message လည္းပို့နိုင္သည့္ Line (အြန္လိုင္း ဆက္သြယ္ေရး အပလီေကးရွင္း)တြင္ ဖြင့္ခဲ့ျကသည္။
အမ်ားအျပားေပၚေပါက္လာေနသည့္ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာအဖြဲ့မ်ားမွာ ျကာရွည္ရပ္တည္နိုင္ရန္၊ ေငြေျကး အကန့္အသတ္ ရွိျခင္းနွင့္ လူသား အရင္းအျမစ္ဆိုင္ရာ အတားအဆီးမ်ားေျကာင့္ အလွ်င္အျမန္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားရမည့္ အနၱရာယ္မွ ကာကြယ္နိုင္ရန္ ထိုကဲ့သို့ေသာ တီထြင္ဖန္တီးမႈ ရွိသည့္ အေျဖမ်ားကို ရွာေဖြနိုင္ရမည္ ျဖစ္သည္။ DVB မွ ဂ်ာနယ္လစ္ တဦး ျဖစ္သည့္ ကဗ်ာဆရာ သားျကီးေမာင္ေဇယ်က တိုင္းရင္းသား မီဒီယာသည္ ဆူးမ်ား ဝိုင္းရံေနေသာ ပန္းတပြင့္ ျဖစ္ သည္ဟု ေျပာသည္။
“တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြက ျမန္မာ့တပ္မေတာ္နဲ့ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ့ေတြျကားမွာ အသက္ျပင္းျပင္းေတာင္ မရႉနိုင္ဘဲ ေနေနျကရတာပါ။ တိုင္းရင္းသား မီဒီယာေတြ အတြက္ နိုင္ငံတကာရဲ့ အကူအညီဆိုတာက ေသခါနီး လူတ ေယာက္ အတြက္ ေရတစက္လိုပါပဲ” ဟု သူကဆိုသည္။
(ကိုေထြးသည္ Cardiff တကၠသိုလ္ မွ စာနယ္ဇင္းပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ့လြန္ ေက်ာင္းသားတဦး ျဖစ္ျပီး စာနယ္ဇင္း၊ မီဒီယာ နွင့္ ဆက္သြယ္ေရး တို့ကို ေလ့လာေနသည္။ ယခုေဆာင္းပါးသည္ Oxford တကၠသိုလ္၏ ျမန္မာ့ေရးရာ ဖိုရမ္တခုျဖစ္ေသာ Tea Circle တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္ “Ethnic Media in Burma” ကို ဘာသာျပန္ဆို ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)
0 comments:
Post a Comment